عطارخونه | خرید اینترنتی محصولات ارگانیک
در سبک زندگی سالم و اصول طب سنتی، نوشیدنی‌ها نقشی اساسی در ایجاد تعادل مزاج دارند. هر فرد بسته به نوع مزاج خود (گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر، سرد و خشک) باید نوشیدنی‌هایی را انتخاب کند که باعث تقویت بدن، آرامش اعصاب و پیشگیری از غلبه اخلاط شوند. در این مقاله جامع، به معرفی انواع مزاج، نوشیدنی‌های مناسب برای هر مزاج، نوشیدنی‌های مضر و دلایل انتخاب آن‌ها می‌پردازیم.
🔹 انواع مزاج و اهمیت نوشیدنی‌ها در تعادل بدن
طب سنتی بر این باور است که بدن انسان بر پایه چهار خلط (دم، صفرا، بلغم و سودا) شکل گرفته و غلبه هر یک از این اخلاط منجر به مزاج خاصی می‌شود. نوشیدنی‌ها به دلیل سرعت جذب بالا و تأثیر مستقیم بر خون و سیستم گوارشی، از مهم‌ترین عوامل تعدیل‌کننده یا مخل تعادل مزاج هستند.
• مزاج گرم و تر (دموی): پرانرژی، خوش‌اشتها، گاهی پرخون و مستعد جوش صورت.
• مزاج گرم و خشک (صفراوی): لاغر، پرتحرک، زود عصبی می‌شوند، پوست و مو خشک.
• مزاج سرد و تر (بلغمی): آرام، کم‌تحرک، پوست روشن، مستعد اضافه‌وزن و خواب زیاد.
• مزاج سرد و خشک (سوداوی): لاغراندام، وسواسی، خشک‌مزاج، خواب سبک.
________________________________________
🔹 چرا نوشیدنی‌ها برای هر مزاج مفید یا مضر هستند؟
1. نوشیدنی‌های سرد و تر مثل دوغ و آب‌میوه‌های ترش برای مزاج‌های سرد مضر و برای مزاج‌های گرم مفیدند.
2. نوشیدنی‌های گرم و خشک مثل دمنوش زنجبیل یا دارچین، برای مزاج‌های سرد و تر مفید اما برای مزاج‌های گرم مضر هستند.
3. نوشیدنی‌های متعادل مثل شربت به‌لیمو یا دمنوش گل گاوزبان با لیموعمانی، در بیشتر مزاج‌ها اثر تعادل‌بخش دارند.
نکته:
البته این نمونه ها به طور کلی و غیر دقیق بیان شده است. مصرف نوشیدنی ها برای تعادل بدن باید بر اساس مزاج و بدن هر فرد و به شکل اختصاصی توسط پزشک متخصص تجویز شود.
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج گرم و تر
افراد دموی‌مزاج نیاز به نوشیدنی‌هایی دارند که حرارت و رطوبت اضافی را کاهش دهد.
✅ نوشیدنی‌های مفید
• شربت سکنجبین (ترکیب سرکه طبیعی و عسل) برای پاکسازی خون.
• عرق کاسنی و شاه‌تره برای کاهش حرارت کبد.
• آب‌میوه‌های ترش مثل آب انار و آب‌لیمو برای کاهش حرارت.
• دوغ کم‌نمک و نعناع‌دار برای خنک‌کردن بدن.
❌ نوشیدنی‌های مضر
• قهوه و نسکافه (به علت افزایش حرارت).
• نوشابه‌های صنعتی و انرژی‌زا.
• 🟥 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج گرم و تر (دموی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | سکنجبین | ۱ لیوان (بعد از ناهار یا عصر) | خنک‌کننده و کاهش‌دهنده حرارت خون |
| عرق کاسنی | ۱ لیوان (صبح ناشتا یا عصر) | تصفیه‌کننده خون و ضد گرمی | |
| عرق شاه‌تره | ۱ لیوان در روز (شب یا بعد از شام) | بهبود هضم و تعادل حرارت | |
| آب انار | ½ لیوان (هفته‌ای ۳ بار) | کاهش حرارت و نشاط‌بخش | |
| آب‌لیمو طبیعی | ۱ لیوان رقیق‌شده در آب (روزانه) | خنک‌کننده و رفع تشنگی | |
| دوغ کم‌نمک با نعناع | ۱ لیوان (در کنار غذا) | خنک و آرام‌بخش | |
| مضر | قهوه، نسکافه، نوشابه، انرژی‌زا | — | گرم‌ترکننده بدن و افزایش حرارت خون |
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج گرم و خشک
صفراوی‌ها به علت خشکی بدن نیازمند نوشیدنی‌های خنک و رطوبت‌بخش هستند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
• شربت خاکشیر با تخم شربتی برای رفع عطش و خشکی بدن.
• عرق بیدمشک و بهارنارنج برای آرامش اعصاب.
• آب‌هویج تازه برای کاهش خشکی پوست.
• شیر تازه همراه با عسل در حد متعادل.
❌ نوشیدنی‌های مضر
• چای پررنگ و دمنوش‌های خیلی گرم مثل زنجبیل و دارچین.
• قهوه و کاکائو.
• 🟧 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج گرم و خشک (صفراوی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | شربت خاکشیر | ۱ لیوان (صبح ناشتا) | خنک و ملین، دفع صفرا |
| تخم شربتی | ۱ لیوان (عصرها) | خنک‌کننده و رفع تشنگی | |
| عرق بیدمشک | ۱ لیوان (شب قبل خواب) | آرام‌بخش اعصاب و رفع حرارت | |
| عرق بهارنارنج | ۱ لیوان (عصر یا شب) | کاهش استرس و حرارت بدن | |
| آب‌هویج تازه | ۱ لیوان (عصر یا میان وعده) | تقویت‌کننده و خنک | |
| شیر با عسل | ۱ لیوان (قبل خواب) | تقویت بدن و ایجاد آرامش | |
| مضر | چای پررنگ، قهوه، کاکائو، دمنوش‌های تند | — | تشدید خشکی و حرارت بدن |
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج سرد و تر
بلغمی‌ها به علت رطوبت زیاد بدن باید نوشیدنی‌های گرم و خشک‌کننده رطوبت مصرف کنند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
• دمنوش زنجبیل، دارچین و هل برای گرم‌کردن بدن.
• عرق زنیان و زیره برای کاهش نفخ و سنگینی معده.
• شربت عسل با آب ولرم صبح ناشتا.
• چای سبز یا سیاه کم‌رنگ به میزان کم.
❌ نوشیدنی‌های مضر
• دوغ، ماست‌دوغ و شیر سرد.
• آب یخ و نوشیدنی‌های صنعتی ترش.
🟦 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج سرد و تر (بلغمی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | دمنوش زنجبیل | ۱ فنجان (صبح) | گرم‌کننده و تقویت‌کننده هضم |
| دمنوش دارچین | ۱ فنجان (عصر) | بهبود گردش خون و رفع بلغم | |
| دمنوش هل | ۱ فنجان (بعد از شام) | خوشبوکننده و ضد بلغم | |
| عرق زنیان | ½ لیوان (بعد از غذا، هفته‌ای ۳ بار) | ضدنفخ و تقویت معده | |
| عرق زیره | ½ لیوان (بعد از ناهار یا شام) | کمک به هضم غذا و کاهش بلغم | |
| شربت عسل با آب ولرم | ۱ لیوان (صبح ناشتا) | انرژی‌بخش و ضد بلغم | |
| چای سبز کم‌رنگ | ۱ فنجان (عصر) | تقویت سوخت‌وساز | |
| مضر | دوغ، شیر سرد، ماست‌دوغ، آب یخ | — | افزایش رطوبت و بلغم در بدن |
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج سرد و خشک
سوداوی‌مزاج‌ها به علت خشکی و سردی نیازمند نوشیدنی‌های گرم و مرطوب‌کننده هستند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
• دمنوش بابونه، اسطوخودوس و بادرنجبویه برای آرامش و رفع اضطراب.
• شیر گرم با عسل برای رطوبت‌بخشی.
• شربت انجیر یا آلو بخارا برای بهبود یبوست.
• عرق بیدمشک با کمی گلاب برای نشاط.
❌ نوشیدنی‌های مضر
• نوشیدنی‌های خیلی سرد و ترش مثل آب‌لیمو یخ‌زده.
• نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه.
🟩 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | دمنوش بابونه | ۱ فنجان (شب قبل خواب) | آرام‌بخش و کاهش سودا |
| دمنوش بادرنجبویه | ۱ فنجان (عصر) | ضد استرس و بهبود خلق | |
| دمنوش اسطوخودوس | ۱ فنجان (شب) | کمک به خواب و آرامش اعصاب | |
| شیر گرم با عسل | ۱ لیوان (شب قبل خواب) | تقویت قوای بدن و رفع خشکی | |
| شربت انجیر | ½ لیوان (روزانه) | ملین و متعادل‌کننده خشکی | |
| شربت آلو بخارا | ½ لیوان (عصر یا شب) | خنک‌کننده و رفع سودا | |
| عرق بیدمشک با گلاب | ۱ لیوان (شب) | نشاط‌آور و آرام‌بخش | |
| مضر | نوشیدنی‌های خیلی سرد، آب‌لیمو یخ، قهوه | — | افزایش خشکی و تحریک سودا |
🔹 نکات کلیدی در مصرف نوشیدنی‌ها برای همه مزاج‌ها
1. نوشیدنی‌ها باید طبیعی و بدون مواد افزودنی باشند.
2. مصرف آب یخ برای هیچ مزاجی توصیه نمی‌شود.
3. زیاده‌روی در مصرف هر نوع نوشیدنی حتی مفید می‌تواند مضر باشد.
4. نوشیدنی‌ها باید با مصلحات همراه شوند؛ مثل دوغ با نعناع یا شیر با عسل.
5. بهترین زمان مصرف نوشیدنی‌ها بین وعده‌های غذایی است، نه همراه غذا.
🧾 جدول کامل و خلاصه نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای هر مزاج + میزان مصرف روزانه
| مزاج | نوشیدنی‌های مفید | میزان مصرف روزانه | نوشیدنی‌های مضر |
| گرم و تر (دموی) | سکنجبین، عرق کاسنی، عرق شاه‌تره، آب انار، آب‌لیمو، دوغ کم‌نمک و نعناع‌دار | ۱ تا ۲ لیوان عرق گیاهی / ۱ لیوان آب‌میوه تازه / ۱ لیوان دوغ | قهوه، نسکافه، نوشابه‌های گازدار، انرژی‌زا |
| گرم و خشک (صفراوی) | شربت خاکشیر، تخم شربتی، عرق بیدمشک، عرق بهارنارنج، آب‌هویج تازه، شیر با عسل | ۱ لیوان خاکشیر صبح / ۱ لیوان عرق آرام‌بخش عصر / ۱ لیوان آب‌میوه تازه | چای پررنگ، دمنوش‌های تند (زنجبیل، دارچین)، قهوه، کاکائو |
| سرد و تر (بلغمی) | دمنوش زنجبیل، دمنوش دارچین، دمنوش هل، عرق زنیان، عرق زیره، شربت عسل با آب ولرم، چای سبز کم‌رنگ | ۱ تا ۲ لیوان دمنوش گرم در روز / ۱ لیوان شربت عسل صبح / ۱ فنجان چای سبز | دوغ، شیر سرد، ماست‌دوغ، آب یخ، نوشیدنی‌های صنعتی ترش |
| سرد و خشک (سوداوی) | دمنوش بابونه، بادرنجبویه، اسطوخودوس، شیر گرم با عسل، شربت انجیر، شربت آلو بخارا، عرق بیدمشک با گلاب | ۱ لیوان دمنوش آرام‌بخش عصر / ۱ لیوان شیر با عسل شب / ۱ لیوان شربت میوه خشک در روز | نوشیدنی‌های خیلی سرد، آب‌لیمو یخ، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین‌دار |
🔹 نکته مهم:
این میزان‌ها برای مصرف عمومی و روزانه پیشنهاد شده، اما در شرایط خاص مثل بیماری، سنین کودکی یا سالمندی، و همچنین سبک زندگی خاص (ورزشکار بودن یا کارهای سخت بدنی داشتن) باید تغییر کنه.
🔹
جمع‌بندی
نوشیدنی‌ها در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارند و می‌توانند به‌سرعت در تعادل یا برهم‌زدن مزاج اثرگذار باشند. انتخاب نوشیدنی مناسب باید بر اساس نوع مزاج و شرایط بدنی فرد انجام شود. بااین‌حال، همان‌طور که متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند، هیچ‌گاه نباید بدون مشاوره و تشخیص دقیق پزشک متخصص طب سنتی، برنامه غذایی یا نوشیدنی‌های خاص را به‌طور دائمی مصرف کرد.
