عطارخونه | خرید اینترنتی محصولات ارگانیک
در سبک زندگی سالم و اصول طب سنتی، نوشیدنی‌ها نقشی اساسی در ایجاد تعادل مزاج دارند. هر فرد بسته به نوع مزاج خود (گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر، سرد و خشک) باید نوشیدنی‌هایی را انتخاب کند که باعث تقویت بدن، آرامش اعصاب و پیشگیری از غلبه اخلاط شوند. در این مقاله جامع، به معرفی انواع مزاج، نوشیدنی‌های مناسب برای هر مزاج، نوشیدنی‌های مضر و دلایل انتخاب آن‌ها می‌پردازیم.
🔹 انواع مزاج و اهمیت نوشیدنی‌ها در تعادل بدن
طب سنتی بر این باور است که بدن انسان بر پایه چهار خلط (دم، صفرا، بلغم و سودا) شکل گرفته و غلبه هر یک از این اخلاط منجر به مزاج خاصی می‌شود. نوشیدنی‌ها به دلیل سرعت جذب بالا و تأثیر مستقیم بر خون و سیستم گوارشی، از مهم‌ترین عوامل تعدیل‌کننده یا مخل تعادل مزاج هستند.
-
مزاج گرم و تر (دموی): پرانرژی، خوش‌اشتها، گاهی پرخون و مستعد جوش صورت.
-
مزاج گرم و خشک (صفراوی): لاغر، پرتحرک، زود عصبی می‌شوند، پوست و مو خشک.
-
مزاج سرد و تر (بلغمی): آرام، کم‌تحرک، پوست روشن، مستعد اضافه‌وزن و خواب زیاد.
-
مزاج سرد و خشک (سوداوی): لاغراندام، وسواسی، خشک‌مزاج، خواب سبک.
🔹 چرا نوشیدنی‌ها برای هر مزاج مفید یا مضر هستند؟
- نوشیدنی‌های سرد و تر مثل دوغ و آب‌میوه‌های ترش برای مزاج‌های سرد مضر و برای مزاج‌های گرم مفیدند.
- نوشیدنی‌های گرم و خشک مثل دمنوش زنجبیل یا دارچین، برای مزاج‌های سرد و تر مفید اما برای مزاج‌های گرم مضر هستند.
- نوشیدنی‌های متعادل مثل شربت به‌لیمو یا دمنوش گل گاوزبان با لیموعمانی، در بیشتر مزاج‌ها اثر تعادل‌بخش دارند.
نکته:
البته این نمونه ها به طور کلی و غیر دقیق بیان شده است. مصرف نوشیدنی ها برای تعادل بدن باید بر اساس مزاج و بدن هر فرد و به شکل اختصاصی توسط پزشک متخصص تجویز شود.
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج گرم و تر
افراد دموی‌مزاج نیاز به نوشیدنی‌هایی دارند که حرارت و رطوبت اضافی را کاهش دهد.
✅ نوشیدنی‌های مفید
- شربت سکنجبین (ترکیب سرکه طبیعی و عسل) برای پاکسازی خون.
- عرق کاسنی و شاه‌تره برای کاهش حرارت کبد.
- آب‌میوه‌های ترش مثل آب انار و آب‌لیمو برای کاهش حرارت.
- دوغ کم‌نمک و نعناع‌دار برای خنک‌کردن بدن.
❌ نوشیدنی‌های مضر
- قهوه و نسکافه (به علت افزایش حرارت).
- نوشابه‌های صنعتی و انرژی‌زا.
جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج گرم و تر (دموی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | سکنجبین | ۱ لیوان (بعد از ناهار یا عصر) | خنک‌کننده و کاهش‌دهنده حرارت خون |
| عرق کاسنی | ۱ لیوان (صبح ناشتا یا عصر) | تصفیه‌کننده خون و ضد گرمی | |
| عرق شاه‌تره | ۱ لیوان در روز (شب یا بعد از شام) | بهبود هضم و تعادل حرارت | |
| آب انار | ½ لیوان (هفته‌ای ۳ بار) | کاهش حرارت و نشاط‌بخش | |
| آب‌لیمو طبیعی | ۱ لیوان رقیق‌شده در آب (روزانه) | خنک‌کننده و رفع تشنگی | |
| دوغ کم‌نمک با نعناع | ۱ لیوان (در کنار غذا) | خنک و آرام‌بخش | |
| مضر | قهوه، نسکافه، نوشابه، انرژی‌زا | — | گرم‌ترکننده بدن و افزایش حرارت خون |
همچنین بخوانید: چرا شناخت مزاج برای رژیم غذایی مهم است؟
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج گرم و خشک
صفراوی‌ها به علت خشکی بدن نیازمند نوشیدنی‌های خنک و رطوبت‌بخش هستند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
- شربت خاکشیر با تخم شربتی برای رفع عطش و خشکی بدن.
- عرق بیدمشک و بهارنارنج برای آرامش اعصاب.
- آب‌هویج تازه برای کاهش خشکی پوست.
- شیر تازه همراه با عسل در حد متعادل.
❌ نوشیدنی‌های مضر
- چای پررنگ و دمنوش‌های خیلی گرم مثل زنجبیل و دارچین.
- قهوه و کاکائو.
جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج گرم و خشک (صفراوی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | شربت خاکشیر | ۱ لیوان (صبح ناشتا) | خنک و ملین، دفع صفرا |
| تخم شربتی | ۱ لیوان (عصرها) | خنک‌کننده و رفع تشنگی | |
| عرق بیدمشک | ۱ لیوان (شب قبل خواب) | آرام‌بخش اعصاب و رفع حرارت | |
| عرق بهارنارنج | ۱ لیوان (عصر یا شب) | کاهش استرس و حرارت بدن | |
| آب‌هویج تازه | ۱ لیوان (عصر یا میان وعده) | تقویت‌کننده و خنک | |
| شیر با عسل | ۱ لیوان (قبل خواب) | تقویت بدن و ایجاد آرامش | |
| مضر | چای پررنگ، قهوه، کاکائو، دمنوش‌های تند | — | تشدید خشکی و حرارت بدن |
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج سرد و تر
بلغمی‌ها به علت رطوبت زیاد بدن باید نوشیدنی‌های گرم و خشک‌کننده رطوبت مصرف کنند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
- دمنوش زنجبیل، دارچین و هل برای گرم‌کردن بدن.
- عرق زنیان و زیره برای کاهش نفخ و سنگینی معده.
- شربت عسل با آب ولرم صبح ناشتا.
- چای سبز یا سیاه کم‌رنگ به میزان کم.
❌ نوشیدنی‌های مضر
- دوغ، ماست‌دوغ و شیر سرد.
- آب یخ و نوشیدنی‌های صنعتی ترش.
🟦 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج سرد و تر (بلغمی) و میزان مصرف
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | دمنوش زنجبیل | ۱ فنجان (صبح) | گرم‌کننده و تقویت‌کننده هضم |
| دمنوش دارچین | ۱ فنجان (عصر) | بهبود گردش خون و رفع بلغم | |
| دمنوش هل | ۱ فنجان (بعد از شام) | خوشبوکننده و ضد بلغم | |
| عرق زنیان | ½ لیوان (بعد از غذا، هفته‌ای ۳ بار) | ضدنفخ و تقویت معده | |
| عرق زیره | ½ لیوان (بعد از ناهار یا شام) | کمک به هضم غذا و کاهش بلغم | |
| شربت عسل با آب ولرم | ۱ لیوان (صبح ناشتا) | انرژی‌بخش و ضد بلغم | |
| چای سبز کم‌رنگ | ۱ فنجان (عصر) | تقویت سوخت‌وساز | |
| مضر | دوغ، شیر سرد، ماست‌دوغ، آب یخ | — | افزایش رطوبت و بلغم در بدن |
همچنین بخوانید: راهنمای کامل تشخیص مزاج غذایی در طب سنتی
🔹 نوشیدنی‌های مناسب برای مزاج سرد و خشک
سوداوی‌مزاج‌ها به علت خشکی و سردی نیازمند نوشیدنی‌های گرم و مرطوب‌کننده هستند.
✅ نوشیدنی‌های مفید
- دمنوش بابونه، اسطوخودوس و بادرنجبویه برای آرامش و رفع اضطراب.
- شیر گرم با عسل برای رطوبت‌بخشی.
- شربت انجیر یا آلو بخارا برای بهبود یبوست.
- عرق بیدمشک با کمی گلاب برای نشاط.
❌ نوشیدنی‌های مضر
- نوشیدنی‌های خیلی سرد و ترش مثل آب‌لیمو یخ‌زده.
- نوشیدنی‌های کافئین‌دار مثل قهوه.
🟩 جدول نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای مزاج سرد و خشک (سوداوی)
| نوع نوشیدنی | نام نوشیدنی | میزان مصرف روزانه | توضیح |
| مفید | دمنوش بابونه | ۱ فنجان (شب قبل خواب) | آرام‌بخش و کاهش سودا |
| دمنوش بادرنجبویه | ۱ فنجان (عصر) | ضد استرس و بهبود خلق | |
| دمنوش اسطوخودوس | ۱ فنجان (شب) | کمک به خواب و آرامش اعصاب | |
| شیر گرم با عسل | ۱ لیوان (شب قبل خواب) | تقویت قوای بدن و رفع خشکی | |
| شربت انجیر | ½ لیوان (روزانه) | ملین و متعادل‌کننده خشکی | |
| شربت آلو بخارا | ½ لیوان (عصر یا شب) | خنک‌کننده و رفع سودا | |
| عرق بیدمشک با گلاب | ۱ لیوان (شب) | نشاط‌آور و آرام‌بخش | |
| مضر | نوشیدنی‌های خیلی سرد، آب‌لیمو یخ، قهوه | — | افزایش خشکی و تحریک سودا |
🔹 نکات کلیدی در مصرف نوشیدنی‌ها برای همه مزاج‌ها
- نوشیدنی‌ها باید طبیعی و بدون مواد افزودنی باشند.
- مصرف آب یخ برای هیچ مزاجی توصیه نمی‌شود.
- زیاده‌روی در مصرف هر نوع نوشیدنی حتی مفید می‌تواند مضر باشد.
- نوشیدنی‌ها باید با مصلحات همراه شوند؛ مثل دوغ با نعناع یا شیر با عسل.
- بهترین زمان مصرف نوشیدنی‌ها بین وعده‌های غذایی است، نه همراه غذا.
🧾 جدول کامل و خلاصه نوشیدنی‌های مناسب و مضر برای هر مزاج + میزان مصرف روزانه
| مزاج | نوشیدنی‌های مفید | میزان مصرف روزانه | نوشیدنی‌های مضر |
| گرم و تر (دموی) | سکنجبین، عرق کاسنی، عرق شاه‌تره، آب انار، آب‌لیمو، دوغ کم‌نمک و نعناع‌دار | ۱ تا ۲ لیوان عرق گیاهی / ۱ لیوان آب‌میوه تازه / ۱ لیوان دوغ | قهوه، نسکافه، نوشابه‌های گازدار، انرژی‌زا |
| گرم و خشک (صفراوی) | شربت خاکشیر، تخم شربتی، عرق بیدمشک، عرق بهارنارنج، آب‌هویج تازه، شیر با عسل | ۱ لیوان خاکشیر صبح / ۱ لیوان عرق آرام‌بخش عصر / ۱ لیوان آب‌میوه تازه | چای پررنگ، دمنوش‌های تند (زنجبیل، دارچین)، قهوه، کاکائو |
| سرد و تر (بلغمی) | دمنوش زنجبیل، دمنوش دارچین، دمنوش هل، عرق زنیان، عرق زیره، شربت عسل با آب ولرم، چای سبز کم‌رنگ | ۱ تا ۲ لیوان دمنوش گرم در روز / ۱ لیوان شربت عسل صبح / ۱ فنجان چای سبز | دوغ، شیر سرد، ماست‌دوغ، آب یخ، نوشیدنی‌های صنعتی ترش |
| سرد و خشک (سوداوی) | دمنوش بابونه، بادرنجبویه، اسطوخودوس، شیر گرم با عسل، شربت انجیر، شربت آلو بخارا، عرق بیدمشک با گلاب | ۱ لیوان دمنوش آرام‌بخش عصر / ۱ لیوان شیر با عسل شب / ۱ لیوان شربت میوه خشک در روز | نوشیدنی‌های خیلی سرد، آب‌لیمو یخ، قهوه، نوشیدنی‌های کافئین‌دار |
🔹 نکته مهم:
این میزان‌ها برای مصرف عمومی و روزانه پیشنهاد شده، اما در شرایط خاص مثل بیماری، سنین کودکی یا سالمندی، و همچنین سبک زندگی خاص (ورزشکار بودن یا کارهای سخت بدنی داشتن) باید تغییر کنه.
🔹جمع‌بندی
نوشیدنی‌ها در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارند و می‌توانند به‌سرعت در تعادل یا برهم‌زدن مزاج اثرگذار باشند. انتخاب نوشیدنی مناسب باید بر اساس نوع مزاج و شرایط بدنی فرد انجام شود. بااین‌حال، همان‌طور که متخصصان طب سنتی توصیه می‌کنند، هیچ‌گاه نباید بدون مشاوره و تشخیص دقیق پزشک متخصص طب سنتی، برنامه غذایی یا نوشیدنی‌های خاص را به‌طور دائمی مصرف کرد.
