عطارخونه | خرید اینترنتی محصولات ارگانیک
نگاه طب سنتی به تغذیه نوزاد
مقدمه: دغدغه‌ای که بسیاری از مادران با آن روبه‌رو هستند
وقتی مادران بنا به دلایلی مانند کمبود شیر، بیماری، مصرف داروی ضروری یا مشکلات شیردهی نمی‌توانند نوزاد را به‌خوبی تغذیه کنند، اولین پرسش این است:
«بهترین جایگزین شیر مادر چیست؟»
در طب سنتی ایرانی نیز این موضوع بررسی شده است. حکما معتقدند که شیر مادر کامل‌ترین غذا برای نوزاد است و در صورت ضرورت، باید از نزدیک‌ترین مواد از نظر مزاج، کیفیت و قابلیت هضم استفاده کرد.
در نگاه حکیم روازاده نیز، محور اصلی، کمک به مادر برای افزایش شیر و در صورت اجبار، استفاده از گزینه‌هایی که به بدن نوزاد آسیب نزند و طبیعت‌ساز باشد است.
در این مقاله به‌صورت علمی–سنتی موارد زیر را بررسی می‌کنیم:
✔ نگاه طب سنتی به جایگزین شیر مادر
✔ نظر حکیم روازاده درباره گزینه‌های تغذیه‌ای
✔ بهترین خوراک‌های کمکی مناسب نوزاد
✔ روش‌های آماده‌سازی و استفاده صحیح
✔ چه چیزهایی نباید به نوزاد داده شود
✔ پرسش‌های رایج مادران
نگاه طب سنتی به جایگزین شیر مادر
از دید حکمای طب سنتی مانند ابن‌سینا، رازی و جرجانی، شیر مادر بهترین و کامل‌ترین غذا برای نوزاد است. اما در صورت ضرورت، باید به ترتیب به موارد زیر توجه شود:
بهبود وضعیت مادر و افزایش شیر (اولویت اول)
استفاده از دایه با شرایط مناسب
استفاده از شیرهای کمکی طبیعی مشابه با شیر انسان
حکیم روازاده نیز بارها بر این تأکید کرده است که:
«اولین راه‌حل، اصلاح مزاج و تغذیه مادر برای افزایش شیر است.»
اما درصورت وجود شرایط اضطراری، گزینه‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که در ادامه بررسی می‌کنیم.
معیارهای انتخاب جایگزین شیر از نگاه طب سنتی ایرانی
برای اینکه یک خوراک بتواند نقش “کمکی” برای نوزاد داشته باشد، باید:
مزاج ملایم و معتدل داشته باشد
زود هضم باشد
باعث نفخ، دل‌درد یا حساسیت نشود
ترکیب آن ساده و طبیعی باشد
امکان جذب مناسبی در دستگاه گوارش ضعیف نوزاد داشته باشد
بر اساس این اصول، حکما برخی غذاهای نرم و ساده را به‌عنوان «تغذیه تکمیلی طبیعی» یاد می‌کنند.
بهترین جایگزین‌های طبیعی شیر مادر از نظر طب سنتی و نقل‌شده از دیدگاه حکیم روازاده
۱. شیر بز تازه (در شرایط اضطراری و با ملاحظات دقیق)
در طب سنتی، شیر بز از نظر لطافت، نزدیکی بیشتری به شیر مادر دارد.
مزایای آن از دید حکمای سنتی:
رقیق‌تر و سبک‌تر از شیر گاو
قابل‌هضم‌تر برای نوزاد
چربی پایین‌تر
احتمال نفخ کمتر
اما نکات مهم ایمنی:
استفاده از شیر بز باید با رقیق‌سازی و تنها در شرایط اضطرار باشد.
حرارت‌دهی کامل (جوشاندن) ضروری است.
مقدار مصرف بسیار کم و تدریجی باشد.
این گزینه نسخه پزشکی نیست؛ بلکه در منابع طب سنتی به‌عنوان نزدیک‌ترین شیر طبیعی معرفی شده است.
۲. حریره بادام (برای نوزادان بزرگ‌تر که اجازه غذای کمکی دارند)
حریره بادام یکی از غذاهای ملایم، مقوی و طبیعت‌ساز است.
مزایا:
سازگار با معده ضعیف نوزاد
رطوبت‌بخش
بدون ایجاد نفخ
غنی از مواد مغذی
بهبوددهنده رشد و آرام‌بخش
ترکیبات معمول در طب سنتی:
بادام شیرین خیس‌خورده + آب + مقدار بسیار کم آرد برنج
این غذا جایگزین شیر مادر نیست اما یکی از بهترین غذاهای تکمیلی طبیعی است.
۳. فرنی با آرد برنج طبیعی (برای سن مجاز غذای کمکی)
در رویکرد سنتی، آرد برنج ایرانی و طبیعی یکی از امن‌ترین غذاهای کمکی است.
خواص:
مزاج معتدل
سبک و زود‌هضم
بدون حساسیت
مناسب برای تقویت معده نوزاد
ترکیب پیشنهادی:
آرد برنج طبیعی + آب (یا مقدار رقیق از شیر بز برای شرایط اضطرار)
۴. لعاب برنج (برای نوزادان با معده ضعیف)
این یکی از غذاهای بسیار قدیمی در طب ایرانی است.
لعاب برنج بسیار لطیف، محافظ معده و رطوبت‌بخش است. برای نوزادانی که ضعف هضم دارند، کاربرد ویژه دارد.
۵. آب‌سوپ طبیعی (در موارد خاص و با احتیاط)
آب‌سوپ مرغ محلی و کاملاً طبیعی، یکی از خوراک‌های کمکی پیشنهادی برای نوزادان بزرگ‌تر است.
ویژگی‌ها:
سبک و لطیف
تقویت‌کننده
سرشار از مواد مغذی
در منابع طب سنتی تأکید شده:
نباید نمک و ادویه در غذای نوزاد استفاده شود.
نظر حکیم روازاده درباره جایگزین شیر مادر
حکیم روازاده در سخنرانی‌ها و مباحث طب سنتی خود تأکید می‌کند:
۱. اولین انتخاب همیشه باید شیر مادر باشد.
با اصلاح تغذیه مادر، تقویت هضم، آرامش‌بخشی، و استفاده از خوراک‌های طبیعی می‌توان در بسیاری از موارد شیر را زیاد کرد.
۲. استفاده از دایه در سنت ایرانی بهترین جایگزین طبیعی است.
دایه با شرایط مزاجی سالم و نزدیک به مادر، سنتی بسیار مهم در طب ایرانی بوده است.
۳. شیر بز، نزدیک‌ترین شیر حیوانی به شیر مادر است اما استفاده از آن باید با احتیاط انجام شود.
۴. استفاده از غذاهای طبیعی مانند حریره بادام، لعاب برنج و فرنی، بهترین مکمل غذایی نوزاد است.
مواد ممنوع برای نوزاد از نگاه طب سنتی
این خوراک‌ها برای دستگاه گوارش نوزاد مناسب نیستند:
شیر گاو غلیظ
غذاهای صنعتی و آماده
فرنی‌های بسته‌بندی
قندهای صنعتی
عسل برای نوزاد زیر یک سال
ادویه و نمک
سوپ‌های آماده یا کارخانه‌ای
نمونه برنامه غذایی کمکی طبیعی (برای نوزادانی که اجازه غذای کمکی دارند)
روز غذای ملایم پیشنهادی
۱–۳ لعاب برنج رقیق
۴–۶ فرنی با آرد برنج طبیعی
۷–۱۰ حریره بادام ملایم
۱۰ به بعد آب‌سوپ رقیق مرغ محلی
(این جدول نسخه درمانی نیست؛ یک الگوی آموزشی بر اساس متون طب سنتی است.)
پرسش‌های پرتکرار
آیا جایگزینی کامل شیر مادر ممکن است؟
هیچ غذایی نمی‌تواند به‌طور کامل جایگزین شیر مادر شود. موارد گفته‌شده تنها «کمکی و اضطراری» هستند.
آیا شیر بز برای همه نوزادان مناسب است؟
نه. حساسیت، مشکلات گوارشی یا شرایط سنی نوزاد باید درنظر گرفته شود.
آیا حریره بادام از ماه‌های اول قابل استفاده است؟
خیر. حریره بادام فقط برای سن مجاز غذای کمکی است.
آیا طب سنتی مخالف شیر خشک است؟
طب سنتی مواد طبیعی را اصل می‌داند، اما درباره استفاده یا عدم استفاده از شیر خشک، پزشک و متخصص اطفال تصمیم می‌گیرند.
اولین اقدام برای مادرانی که شیرشان کم است چیست؟
تقویت هضم، تغذیه گرم و مقوی، آرامش روحی و مصرف خوراک‌های طبیعی مانند شیر بادام و آش جو.
جمع‌بندی: بهترین جایگزین شیر مادر از نظر طب سنتی
اگر به هر دلیلی امکان شیردهی کامل وجود نداشت، طب سنتی توصیه می‌کند:
ابتدا شیر مادر را تقویت کنید.
اگر ممکن نبود → دایه مناسب.
در شرایط اضطراری → شیر بز رقیق‌شده و کاملاً پخته.
برای تغذیه کمکی → لعاب برنج، فرنی، حریره بادام، آب‌سوپ طبیعی.
این موارد همگی مبتنی بر اصول طب سنتی ایرانی هستند و کاربرد آموزشی دارند.
فراخوان به اقدام
برای مادرانی که به دنبال تغذیه‌ای سالم، طبیعی و مطمئن برای خود و نوزادشان هستند، انتخاب مواد غذایی باکیفیت—از آرد برنج تا بادام شیرین و محصولات طبیعی—فاصله میان سلامت مادر و رشد بهتر نوزاد را کوتاه‌تر می‌کند. استفاده از مواد اصیل و طبیعی، اساس حفظ سلامت مادر و کودک است و دقیقاً همان چیزی است که طب سنتی بر آن تأکید دارد.
