ناباروری از چیستی تا علت و علائم در مردان و زنان

ناباروری چیست؟

ناباروری یکی از مشکلات مورد توجه در تمام دنیا است. یکی از مهم ترین تصمیم هایی که زوجین در زندگی می گیرند اقدام به بچه دار شدن و تجربه حس پدر و مادر شدن است.

اما در مسیر بچه دار شدن ممکن است با مشکلاتی رو به رو شوند و در زمان مناسب و هر زمان که تمایل داشته باشند بچه دار نشوند که می تواند در این خانواده ها احساس ترس و نگرانی ایجاد کند و ایجاد نگرانی به حدی است که افراد پس از چندین بار تلاش ناموفق در جهت بارداری امید و اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و خودشان را نابارور محسوب می کنند.

باروری در نتیجه عملکرد صحیح دستگاه تولید مثل ایجاد می گردد که افراد قادر به دنیا آوردن فرزندانشان بعد از هر رابطه جنسی هستند.

این روند مستلزم تولید اسپرم سالم و به میزان قابل قبول همچنین تولید تخمک سالم است که نیازمند بارور شدن تخمک با اسپرم است در نهایت ایجاد سلول تخم و تشکیل جنین در دستگاه تناسلی زن و در نهایت تولد فرزند می باشد. بنابراین به درستی انجام نشدن هر یک از عوامل فوق می تواند عامل ناباروری باشد.

ناباروری به عدم توانایی در باردار شدن پس از یکسال ازدواج و نزدیکی بدون استفاده از روش‌های پیشگیری گفته می‌شود.

10-15 درصد زوجین از ناباروری رنج می‌برند که در این میان 40 درصد عامل بروز ناباروری در زنان، 40 درصد در مردان و 20 درصد در هر دو زوج است.

علت ناباروری

ناباروری ممکن است ناشی از اختلالات مردانه یا زنانه باشد.

برخلاف مردان که مرتباً اسپرم تولید می کنند، بدن زنان نمی تواند تخمک بسازد و هنگام تولد تمامی تخمک هایی که می تواند داشته باشد را به همراه دارد.

در زمان تولد هر نوزاد دختر حدودا 700 هزار تا 2 میلیون تخمک در بدن خود دارد. تا زمان رسیدن به بلوغ تقریباً هر ماه 11000 تخمک از دست می دهد. در دوران نوجوانی حدود 300 هزار تا 400 هزار تخمک دارد و کمتر از 500 عدد از آنها تخمک گذاری را طی می کنند.

از زمان بلوغ به بعد، صرف نظر از میزان هورمون ها، تخمک گذاری یا هر عامل دیگری در باروری، بدن هر ماه تقریباً 1000 تخمک از تعداد تخمک های ذخیره را از دست می دهد.

از مهمترین علت ناباروری می توان به عدم کارکرد صحیح دستگاه تولید مثل اشاره کرد.

علت ناباروری در مردان

عوامل متعددی در ناباروری مردان دخیل هستند که وابسته به مشکلات تولید اسپرم و یا انتقال آن می‌باشد. تولید اسپرم ممکن است تحت تاثیر علل هورمونی، بیماری‌های مزمن، جراحی قبلی، بیماری‌های دوران کودکی و فاکتورهای محیطی و شیوه خاص زندگی قرار گیرد.

شایع ترین علل ناباروری مردان

تولید نشدن اسپرم سالم در مرد: شامل اختلال در شکل، تحرک و تعداد اسپرم و عدم بلوغ اسپرم

عدم توانایی اسپرم در نفوذ به غشای تخمک و بارور کردن آن

تعداد کم یا کاهش کیفیت اسپرم در مردان، اختلال در اوعیه منی (مجاری منی‌بر و اپیدیدیم) و کوچک یا بزرگ بودن بیش از اندازه آلت تناسلی مردان نیز می‌تواند در بروز نازایی نقش داشته باشد.

همچنین عفونت، آسیب اندام تناسلی، سبک زندگی، عوامل محیطی، علل روانی، اختلالات خونی، ابتلا به بیماری و واریکوسل از علل ثانویه ناباروری مردان می باشد.

واریکوسل شایعترین بیماری قابل درمان عامل ناباروری در آقایان  است. این بیماری عبارت است از واریس عروق بیضه، مانند افرادی که دچار واریس عروق پا می شوند و خون به خوبی در عروق پا حرکت نمی کند.

در بیضه‌ها نیز ممکن است این اتفاق پیش آید. ماندن طولانی مدت خون در بیضه ها باعث می شود درجه حرارت بالا رود و اختلالات هورمونی به همراه داشته باشد.

این عوارض باعث می شود اسپرم سازی به درستی صورت نگیرد؛ و اختلال در اسپرم سازی، فرد را مستعد ناباروری می‌نماید. اگر واریکوسل یا واریس بیضه به موقع تشخیص داده شود و اقدامات درمانی مناسب صورت گیرد، از آسیب به بیضه جلوگیری می‌شود.

علت ناباروری در زنان

اختلالات تخمک‌گذاری (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فعالیت‌های ورزشی شدید، دیابت، کاهش وزن شدید، چاقی، استرس‌های روحی)

ناهنجاری‌های مادرزادی شامل اختلالات سیستم تناسلی

انسداد لوله‌های رحمی به علت انجام اعمال جراحی بر روی لگن و لوله‌ها، بیماری‌های التهابی لگن و آندومتریوز، که می تواند در رسیدن اسپرم به تخمک مانع ایجاد کند.

اختلالات هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، آدرنال و تیروئید

یائسگی زودرس

یکی دیگر از علل ناباروری زنان، نداشتن توانایی تخمک در لانه گزینی در دیواره رحم می باشد

در میان این عوامل مشکلات تخمک‌گذاری شایع‌ترین عامل بروز ناباروری در زنان شناخته شده است

علت ناباروری زنان در طب سنتی

علل  نازایی زنان در طب سنتی به علل رحمی و  لوله‌ای، بیماری تخمدانی، مشکلات روحی روانی، رفتاری و مشکلات اندام‌های  دیگر، طبقه‌بندی می‌شود.

از آنجایی که رحم نیز در طب سنتی دارای مزاج است، بنابراین اگر رحم از حالت تعادل مزاجی  خارج شود دچار بیماری می‌شود. یکی از این بیماری‌ها نازایی است به عبارت  دیگر، فصل مهمی از علل نازایی مربوط به علل سوءمزاجی رحمی می‌باشد.

به  این نحو که اگر رحم سردتر از حد معمول باشد، برودت باعث سرد شدن نطفه و در  نهایت نازایی در زن می‌شود. در عین‌ حال گرم‌تر، خشک‌تر و مرطوب‌تر بودن  مزاج رحم هم از علل دیگر ناباروری زنان است.

در مورد تخمدان نیز هر گونه اختلال در ساختمان یا مزاج آن منجر به تولید تخمک با کیفیت یا کمیت پایین و اختلال در باروری می‌‌گردد.

علل ساختمانی مانند برخی علل انسدادی در رحم که مانع رسیدن اسپرم به تخمک شود؛ اعم از تنگ بودن دهانه سرویکس، پولیپ رحم، خشکی بیش از حد دهانه رحم (سرویکس) و انحراف سرویکس (میلان رحم)، ورم  رحمی، عفونت و ریح رحمی نیز می‌تواند در بروز نازایی زن نقش داشته باشد.

درعین‌حال  اختلال اعضای اصلی بدن (قلب، مغز و کبد) نیز می‌تواند باعث ایجاد سوءمزاج  در رحم و ناباروری شود. به عنوان مثال ضعف مغز که با اختلال در هورمون‌های  هیپوفیز و هیپوتالاموس همراه است از علل ناباروری است.

گاهی  اوقات ضعف کبد نیز می‌تواند منجر به بروز نازایی در زن شود؛ به عنوان مثال  چرب بودن کبد در  کیفیت تخمک تأثیر می‌گذارد و باروری زن را با اختلال  مواجه می‌کند که در  نتیجه بایستی بیماری اصلی درمان گردد تا اختلال باروری  برطرف شود.

چاقی  و لاغری بیش از  اندازه نیز از علل بروز نازایی در زن است. علل روحی و  روانی اعم از استرس،  حزن یا شادی بیش از اندازه و خطاهای رفتاری یا طاری مانند عدم توافق  انزالین در مرد و زن نیز منجر به نازایی می‌شود.

همچنین   نازایی در زنان چاق نسبت به زنان لاغر بیشتر است. در صورتی که زن  بلافاصله پس از انزال از جایش بلند شود و یا بالا و پایین بپرد و همچنین  بیش از اندازه استحمام نماید می‌تواند منجر به بروز نازایی گردد. بروز  بیماری‌هایی همچون سکته مغزی، صرع، فلج و تب سخت نیز منجر به دیر بسته شدن  نطفه در زن می‌شود.

علائم ناباروری

علائم ناباروری در مردان

اختلال در انزال، کوچک بودن بیضه ها، نقص در دستگاه تناسلی مرد؛ نقص در تولید اسپرم و یا تولید اسپرم سالم؛ وجود التهاب یا درد در بیضه ها از مهمترین علائم ناباروری مردان است.

علائم ناباروری در زنان

در زنان ناباروری، با اختلالات تخمک گذاری، رحم، لوله های رحمی و اختلالات هورمونی همراه است. یعنی اشکال یا ایراد در هر یک از این ارگانها، می تواند باعث ناباروری زنان شود. زنانی که اختلالات هورمونی، سقط مکرر، عادت ماهانه نامنظم و پرمویی ناشی از اختلالات هورمونی دارند، در ریسک بالاتری قرار دارند.