عطارخونه | خرید اینترنتی محصولات ارگانیک
در طب سنتی ایرانی، هر فرد دارای مزاجی خاص است که بر نحوهی تغذیه، خلقوخو و حتی سبک زندگی او اثر میگذارد. یکی از مزاجهای رایج، مزاج گرم و خشک (صفراوی) است. افرادی با این مزاج اگر اصول تغذیه را رعایت نکنند، بیشتر در معرض مشکلاتی مثل گرمیزدگی، خشکی پوست، کمخوابی و بیحوصلگی قرار میگیرند. در این مقاله به بررسی انواع مزاج، ویژگیهای مزاج گرم و خشک، غذاهای مناسب و نامناسب برای این مزاج و نکات تکمیلی میپردازیم.
۱. انواع مزاج در طب سنتی
طب سنتی ایرانی، مزاجها را بر اساس ترکیب چهار خلط اصلی (دم، صفرا، بلغم، سودا) دستهبندی میکند. این مزاجها به چهار گروه کلی تقسیم میشوند:
-
مزاج گرم و تر (دموی): پرانرژی، خوشاشتها، پوست سرخ و پرخون.
-
مزاج گرم و خشک (صفراوی): لاغراندام، پرتحرک، پوست مایل به زرد.
-
مزاج سرد و تر (بلغمی): آرام، سفیدپوست، مستعد اضافهوزن.
-
مزاج سرد و خشک (سوداوی): لاغر، پر فکر و اهل تحلیل، پوست تیره.
📌 نکته مهم: مزاج افراد تنها یکی از این چهار حالت نیست؛ ممکن است ترکیبی باشد. اما یکی از آنها غلبه بیشتری دارد که رفتار و ظاهر فرد را شکل میدهد.
۲. مزاج گرم و خشک چیست؟
مزاج گرم و خشک (صفراوی) از ترکیب حرارت و خشکی شکل گرفته است. در واقع، این افراد انرژی بالایی دارند اما بهخاطر خشکی غالب در بدنشان، سریعتر تحلیل میروند.
ویژگیهای بارز افراد گرم و خشک:
-
اندام: اغلب لاغر و استخوانی.
-
پوست: زرد یا گندمی، مستعد خشکی و ترک.
-
خلقوخو: پرانرژی، زودرنج، گاهی عصبی.
-
خواب: سبک و کوتاه.
-
اشتها: زیاد، اما با هضم سریع.
-
مشکلات رایج: ریزش مو، جوشهای گرم، یبوست، گر گرفتگی.
📌 مثال: فردی که با کوچکترین استرس جوش میزند یا همیشه احساس گرمی دارد، احتمالاً مزاجش به سمت گرم و خشک متمایل است.
۳. چرا شناخت مزاج برای رژیم غذایی مهم است؟
اگر فردی با مزاج گرم و خشک، مرتب غذاهای گرم (مثل ادویهجات، گوشت قرمز یا فلفل) مصرف کند، دچار غلبه صفرا میشود که میتواند منجر به بیماریهای پوستی، مشکلات گوارشی و حتی بیقراریهای روحی شود.
در مقابل، اگر غذاهای متعادل یا خنک مصرف کند، بدنش آرام میگیرد و به سمت تعادل میرود. بنابراین، دانستن مزاج به افراد کمک میکند تا:
- تغذیهی مناسب خود را بشناسند.
- از بیماریهای ناشی از غلبه خلط پیشگیری کنند.
- سبک زندگی سالمتری داشته باشند.
۴. غذاهای مناسب برای مزاج گرم و خشک
در طب سنتی، اصل مهم برای حفظ سلامتی افراد گرم و خشک، تعدیل حرارت و رطوبتبخشی به بدن است. بنابراین غذاهای خنک و تر بهترین انتخاب برای این افراد هستند.
نمونههایی از غذاهای مفید:
-
لبنیات: شیر گاو، دوغ، ماست شیرین.
-
سبزیجات: خیار، کدو، کاهو، اسفناج، کرفس.
-
میوهها: هندوانه، انار شیرین، انگور، آلو، گلابی، سیب.
-
غذاهای آبدار: سوپ سبزیجات، آش جو، خورشهای سبک.
-
حبوبات سبک: ماش، نخود سبز.
-
ادویههای ملایم: زعفران به مقدار کم، دارچین بسیار محدود.
📌 مثال: ترکیب آش جو با سبزیجات معطر و ماست شیرین، غذایی ایدهآل برای تعدیل خشکی و حرارت بدن افراد گرم و خشک است.
جدول غذاهای مناسب مزاج گرم و خشک
| دسته غذایی | نمونهها | توضیحات |
| لبنیات | شیر گاو تازه، دوغ طبیعی، ماست شیرین | رطوبتبخش و خنککننده بدن |
| سبزیجات | کاهو، خیار، کدو، اسفناج، کرفس | بهترین انتخاب برای تعدیل حرارت |
| میوهها | هندوانه، انار شیرین، سیب، گلابی، آلو، انگور | آبدار و سرد، ضد عطش و خنککننده |
| غذاهای آبدار | سوپ سبزیجات، آش جو، خورش سبزیجات سبک | باعث افزایش رطوبت بدن میشود |
| حبوبات سبک | ماش، نخود سبز | نسبت به عدس و لوبیا سبکتر و خنکتر هستند |
| نوشیدنیها | شربت سکنجبین، خاکشیر، عرق کاسنی | برای پاکسازی حرارت اضافی بدن مفیدند |
| روغنها | روغن زیتون، روغن بنفشه | تعدیلکننده خشکی بدن |
۵. غذاهای نامناسب برای مزاج گرم و خشک
برای این مزاج، پرهیز غذایی نقش مهمی دارد. مصرف بیش از اندازه غذاهای گرم و خشک میتواند تعادل بدن را بههم بزند.
پرهیزهای مهم:
-
گوشتهای گرم و خشک: گوشت گوسفند، شتر.
-
ادویههای تند: فلفل، زنجبیل، خردل.
-
آجیلهای گرم: گردو، بادام زمینی.
-
شیرینیهای سنگین: حلوا، باقلوا، زولبیا.
-
غذاهای سرخکردنی: سیبزمینی سرخکرده، فستفودها.
📌 مثال: مصرف مرتب کباب کوبیده با فلفل و ادویه زیاد برای فرد گرم و خشک باعث افزایش حرارت بدن، بیخوابی و جوشهای پوستی میشود.
همچنین بخوانید: اصول پرهیز غذایی در طب سنتی
جدول غذاهای نامناسب مزاج گرم و خشک
| دسته غذایی | نمونهها | توضیحات |
| گوشتهای سنگین | گوشت گوسفند، گوشت شتر | بسیار گرم و خشک، باعث تشدید خشکی بدن میشوند |
| ادویهها و طعمدهندهها | فلفل، زنجبیل، خردل، دارچین زیاد | گرمیزا و افزایشدهنده حرارت بدن |
| آجیلهای گرم | گردو، بادامهندی، بادامزمینی، پسته شور | موجب گرمیزدگی و خشکی پوست |
| شیرینیها | زولبیا، باقلوا، حلوا، شیرینیهای پرروغن | سنگین، گرم و مولد صفرا |
| غذاهای سرخکردنی | سیبزمینی سرخکرده، فستفودها | حرارت بدن را بالا برده و هضم را دشوار میکنند |
| حبوبات سنگین | عدس، لوبیا قرمز، نخودچی | نسبت به حبوبات سبک گرمتر و خشکتر هستند |
| نوشیدنیها | نوشابه، قهوه، چای پررنگ | موجب بیخوابی و تحریک اعصاب میشوند |
۶. ۶ عادت غذایی مفید برای افراد گرم و خشک
- مصرف منظم سوپها و آشهای سبک.
- همراه کردن غذاهای گرم با مصلحات (مثلاً گوشت قرمز با سماق یا آبغوره).
- نوشیدن شربتهای سنتی خنک مثل شربت سکنجبین یا خاکشیر.
- مصرف میوههای آبدار در میانوعده.
- پرهیز از پرخوری و خوردن غذاهای سنگین در شب.
- استفاده بیشتر از روغنهای خنک مثل روغن بنفشه یا روغن زیتون در غذا.
۷. نقش سبک زندگی در تعادل مزاج گرم و خشک
تغذیه تنها بخشی از ماجراست. افراد گرم و خشک بهتر است:
- در ساعات گرم روز کمتر فعالیت کنند.
- از استرس و عصبانیت پرهیز کنند.
- در طبیعت معتدل (مثل کنار دریا) وقت بگذرانند.
- خواب شبانه کافی داشته باشند.
۸. آیا همه افراد گرم و خشک باید یک رژیم واحد داشته باشند؟
خیر. همانطور که در طب سنتی تأکید شده، هر فرد شرایط بدنی خاص خود را دارد. حتی اگر دو نفر مزاج گرم و خشک داشته باشند، ممکن است به دلیل سن، جنسیت، شغل یا بیماریهای زمینهای نیاز به رژیمهای متفاوتی داشته باشند.
📌 به همین دلیل، توصیه میشود قبل از تغییر رژیم غذایی، با یک پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید تا برنامهی غذایی متناسب با شرایط بدنی شما طراحی شود.
۹. غلبه خلط و تأثیر آن بر انتخاب غذا
بسیاری از افراد ممکن است بهطور ذاتی گرم و خشک نباشند، اما به دلیل تغذیهی نامناسب دچار غلبه صفرا (گرمی و خشکی بدن) شوند. در چنین شرایطی، حتی افراد با مزاج دیگر هم باید از رژیم غذایی مناسب مزاج گرم و خشک استفاده کنند تا بدنشان به تعادل برسد.
📌 مثال: فردی با مزاج دموی اگر مدتی طولانی فستفود و غذاهای تند بخورد، دچار خشکی پوست و عصبانیت میشود که نشانه غلبه صفراست.
۱۰. جمعبندی
رژیم غذایی مناسب مزاج گرم و خشک بر اساس اصول طب سنتی، بر پایه تعدیل حرارت و رطوبتبخشی به بدن بنا شده است. مصرف غذاهای خنک، آبدار و سبک مانند لبنیات شیرین، سبزیجات تازه، میوههای آبدار و خوراکهای ملایم میتواند تعادل بدن را حفظ کند. در مقابل، غذاهای گرم و خشک مثل ادویهجات تند، گوشتهای سنگین و شیرینیهای چرب باید محدود شوند.
با این حال، هیچ رژیم غذایی واحدی برای همه وجود ندارد. بنابراین بهترین راه، مراجعه به پزشک متخصص طب سنتی برای تشخیص دقیق مزاج و دریافت یک برنامهی غذایی اختصاصی است.
سلام وقتتون بخیر خانمی 29 ساله هستم وزن کم، پاهای همیشه سرد مشکل مفصل زانو دارم، صبح ها که از خواب بیدار میشم خلط داخل دهنم و گلوم هست، خیلی زود عصبی میشم، خیلی سریع صحبت میکنم،، تند راه میرم، رنگ پوستم سفید رو به زردی، پاهام همیشه یخ،، پریود سنگین دارم، آزمایش دادم آهن خون بسیار پایین با ویتامین دی پایین دارم قرص آهن قوی استفاده میکنم با آمپول ویتامین دی ،پوست بدنم به شدت خشک ریزش مو دارم میخوام وزنم بره بالا،، یبوست دارم، دهنم همیشه تلخ، زود گرمم میشه ،میل به شیرینی جات و شکلات کاکائو زیاد دارم،، خواب سبک دارم، اکثرا به زور میخوابم و خوابای آشفته میبینم ،عفونت ادراری داشتم تو آزمایش، کلیه سمت راست به علت یه توده کلا برداشتم، ، زمانی که گوشت گوساله استفاده میکنم چاق تر میشم، موهام نازک و نرم شده جدیدا و خیلی کم پشت، وقتی سیر ترشی استفاده میکنم معدم بهتر کار میکنه، نفخ زیاد میکنم ممنون میشم کمکم کنید
سلام و عرض ادب
دفع سودا
منع مصرف:
لبنیات: کشک ، قره قروت
گوشتها: بز، گاو ، سیرابی ، شیردان ، قلوه
مغزهای گیاهی: بلوط خوراکی ، شاهدانه
حبوبات: ارزن ، باقالا خشک ، برنج(آبکش) ، جو، ماش
میوه ها: شاه توت ، تمشک ، آلبالو، ازگیل ، انارترش ، بالنگ ، تمرهندی ، زالزالک ، زرشک ، زغال اخته ، سنجد ، غوره ، گیریپ فروت ، لیموعمانی ، نارنج ، به ترش ، لیمو ترش ، سیب ترش
سبزی ها: ترشک ، ریواس ، گشنیز
ادویه ها: سماق ، نشاسته ، قهوه
متفرقه: سرکه ، آبغوره
سر را با روغن شونیز گرم نمایید.
حب مسهل سودا هر روز میل شود
حب پادزهراحمدیه، گلاب، عرق و دم کرده گل گاو زبان + افتیمون وشربت مفرح مجموعه مفید است.
حجامت ساق پا مفید است
ژل رویال خالص بصورت ناشتا مفید است.
خوئک فراوان میل شود
گرده گل مفید است
اطریفل افتیمونی مفید است.
شربت مصفای خون قبل از صبحانه و شام میل شود.
شربت مفرح ابریشمی برای اخراج اخلاط استفاده شود.
استفاده از آدامس گیاهی زعفران مفید است .
جوشانده برگ به و معجون حیات بخش مفید است
به، افتیمون، بهارنارنج، اسطخدوس را جایگزین چای روزانه خود کنید.
عرق اسطخودوس و عرق بید قبل از هر غذا میل شود.
موارد مصرف مجاز:
رعایت پنج اصل تغذیه دکتر روازاده (نمک دریا – اصلاح روغن – اصلاح آب – ظروف سالم – منع مصرف مواد نگهدارنده)
لبنیات : کره ، ماست چکیده ، شیر محلی تازه گاو (شیر گاو با درجه گرمی ملایم) ، شیر گوسفند با گرمی ملایم
صیفی جات: خربزه ، خیارچنبر ، طالبی ، گرمک
میوه ها : آناناس ، انجیر تازه و خشک ، انگور، خرما ، سیب شیرین ، قیسی ، گیلاس ، گلابی ، موز، مویز، بالنگو ، اقسام توت ، کشمش
ریشه ها: انواع ترب ، زردک ، سیب زمینی ترشی ، شلغم ، هویج
سبزی ها: شبدر ، تربچه ، ترب
حبوبات: گندم ، اقسام لوبیا
گوشتها: جگرسیاه و سفید ، پاچه ، گوشت گوسفند(بره) ، بوقلمون ، مرغ محلی ، میگو ، زبان ، چشم
مغزهای گیاهی: بادام درختی شیرین بادام زمینی ، تخم طالبی ، تخم خربزه ، کنجد
متفرقه: شیره انگور ، روغن کنجد ، روغن بادام تلخ ، ارده ، سمنو ، خاکشیر ، مغزگوسفند ,شربت سکنجبین عسلی عنصلی ، عرق بسفایج مفید است.
روغن بان تقویت پوست برای دفع سودا بسیار نتیجه بخش موثر است
عرق تیزن بعد از هر غذا میل شود.