تراریخته چیست؟

تراریخته (GMO: Genetically Modified Organism) یا همان تغییر یافته ژنتیکی واژه‌ای است که این روزها بارها و بارها به گوشمان خورده است. مبدا و محل پیدایش این تکنولوژی، علت به وجود آمدن آن، چیستی این فرآیند، خوب یا بد بودن آن و شرکت های صاحب امتیاز در تولید این محصولات و اینکه آیا در کشور ما نیز این محصولات کشت یا وارد می شوند، همه و همه پرسش‌هایی هستند که در این مقاله به پاسخ آن‌ها خواهیم پرداخت.

محل تولد و ماهیت تراریخته

اولین بار در سال 1946 در آمریکا دو دانشمند به نام‌های جاشوا لیدبرگ و ادوارد تاتوم با یک آزمایش کشف کردند که DNA می‌تواند از گونه‌ای به گونه دیگر منتقل شود. به این فرآیند ترکیب باکتریایی می‌گویند. با این کشف محصولاتی تولید شدند که در برابر علف کش‌ها مقاوم بودند. در یک کلام می‌توان گفت ماهیت این فناوری در واقع انتقال یک ویژگی خاص از یک موجود زنده به موجود زنده دیگر است به شکلی که در طبیعت و از راه جفت‌گیری این ترکیب DNA اتفاق نمی‌افتد.

تراریخته، خوب یا بد؟

با توجه به مستندات در ابتدا هدف از انجام این فرآیند (تولید محصولات تغییریافته ژنتیکی) افزایش تولید محصولات کشاورزی و کاهش استفاده از سموم و علف کش‌ها و در یک کلام ایجاد امنیت غذایی در سراسر جهان بود. ناگفته نماند سود و بهره مالی ذی‌نفعان (شرکت‌های دارای انحصار تولید بذرهای تراریخته) هم در گسترش و انتشار این محصولات بی تاثیر نبود. از میان ذی‌نفعان تولید این محصولات می‌توان به بزرگ‌ترین شرکت‌های بیوتکنولوژی کشاورزی دنیا که به پنج غول شهرت دارند و عبارتند از: مونسانتو (آمریکا)، سینجنتا (سوییس)، بایر (آلمان)، باسف (آلمان)، دودوپونت (آمریکا) اشاره کرد. ISAAA یا خدمات بین‌المللی برای استفاده از کاربردهای بیوتکنولوژی کشاورزی مرجع اصلی آمار و تولید این محصولات در دنیاست که پایگاه آن در آمریکا قرار دارد و طبیعتا حامیان آن شرکت‌های تولیدکننده این محصولات و چند نهاد دانشگاهی و تحقیقاتی در آمریکا، آفریقا و آسیا هستند.

البته این محصولات در سراسر جهان دارای مخالفان و موافقانیست. یکی از دلایل مخالفان این صنعت، انحصاری شدن تولید بذرهای تراریخته و سموم است که ایجاد کننده وابستگی برای کشاورزان و در کل ملت‌ها به این شرکت‌هاست.

طبق آمارها تا سال 2050 جمعیت جهان به بیش از 9 میلیارد نفر می‌رسد که بنا بر این رقم باید تولید محصولات کشاورزی 60درصد افزایش یابد. اکنون سوال اساسی اینجا است که آیا به هر قیمتی می‌شود انسان‌ها را سیر کرد؟ آیا با محصولاتی که سلامت آن‌ها به طور قطعی و کامل تایید نشده، می‌شود تداوم نسل بشر را مورد آزمایش قرار داد؟ آیا حیات بشریت به اندازه‌ای ارزشمند نیست که برای حفظ سلامت نسل آن پس از اطمینان از اصالت و کیفیت یک محصول به تولید و صادرات آن پرداخته شود؟ در نهایت از همه مهمتر اینکه چرا منافع عده‌ای محدود باید بتواند بقای نسل بشر را به مخاطره بکشاند؟

تراریخته

تفاوت تراریخته ها با اصلاح نژادی ها چیست؟

در ابتدا باید گفت که محصولات اصلاح نژاد شده اعم از بذر گیاهان یا دام‌ها به محصولاتی گفته می‌شود که بدون هیچ‌گونه دستکاری ژنتیکی یا نقض کشاورزی ارگانیک به روش بافت یا اصلاح تکثیر و تولید می شوند. یعنی در ماهیت و طبیعت این محصولات هیچ‌گونه تغییر ژنتیکی صورت نگرفته و این محصولات کاملا قابل اطمینان هستند.

یکی از مهمترین تفاوت‌های تغییر یافته‌های ژنتیکی یا تراریخته‌ها با محصولات غذایی ارگانیک و طبیعی یک‌بار مصرف بودن آن‌ها است. به این معنی که بذرهای تراریخته تنها برای یک‌بار در سال قابل کشت و بهره‌برداری هستند و برای کشت سال آینده این محصولات باید مجددا کاشته شوند؛ اما بذرهای طبیعی این قابلیت را دارند که بارها و بارها استفاده شوند و نیازی نیست که هر سال کاشته شوند.

یکی دیگر از تفاوت‌ها از بین رفتن همیشگی اکوسیستم توسط بذرهای تراریخته است. این بذرها با آزاد کردن سموم مختلف اولا برای همیشه در خاک می‌مانند و تجزیه نمی‌شوند. ثانیا نظم و تعادل طبیعت را برهم می زنند و ثالثا ژنی که با دست‌کاری وارد گیاه شده می‌تواند با باد، حشرات و راه‌های دیگر پراکنده شده و کشت‌های ارگانیک و بومی را به تدریج آلوده کند که این یکی دیگر از دلایل مخالفان تراریخته‌ها است.

آیا در ایران محصولات تراریخته تولید می شود؟

برای اولین در سال 1383 کشت برنج تراریخته که به دو کرم ساقه خوار مقاوم بود در سطح تجاری و انبوه در ایران آغاز شد؛ اما به دلیل عدم وجود قوانینی در زمینه ایمنی و سلامت این محصول از مصرف آن جلوگیری شد. تا اینکه در دور دوم ریاست جمهوری آقای روحانی با جایگزینی عیسی کلانتری به جای معصومه ابتکار این برنج در بازارها عرضه شد.

نحوه تشخیص محصولات تراریخته

هم  اکنون در ایران به دلیل اجبار در درج برچسب تراریخته روی محصولات، می‌توان این محصولات را از بقیه تفکیک کرد.

لیست محصولات تراریخته

با توجه به مستندات می‌توان گفت روغن کلزا، ذرت، سویا، عموم روغن‌های نباتی و بخش اعظم غذای دام و طیور تراریخته هستند.

تراریخته ها در بدن انسان چه می کنند؟

مصرف ذرت تراریخته و سم Monsanto’s (که در عموم محصولات استفاده می شود) باعث آسیب رساندن به اندام‌ها، ایجاد تومورهای وحشتناک و مرگ زودرس می‌شود. براساس تحقیقات انجام شده افرادی که از محصولات تراریخته استفاده می‌کنند با تاثیرات جانبی زیر مواجه می‌شوند:

  1. افزایش آلرژی
  2. مقاومت در برابر آنتی بیوتیک‌ها
  3. مشکلات اعضای داخلی
  4. اختلال سیستم تولید مثل (امروزه شاهد افزایش آمار ناباروری در جامعه هستیم)
  5. افزایش نشانه‌های پیری
  6. رشد تمورهای سرطانی (که متاسفانه روز به روز با سرعت نه‌چندان کمی به تعداد عزیزانی که با این معضل در جامعه دست و پنجه نرم می‌کنند افزوده می‌شود)

این گفته که تراریخته‌ها سرطان‌زا هستند، خلاف میل صاحبان این صنعت از سوی سازمان بهداشت جهانی تایید شده است. در یک مطالعه 10 ساله در نروژ معلوم شد که مصرف این محصولات منجر به چاقی، مشکلات گوارشی و آسیب به اعضای مهمی مثل کبد، کلیه، پانکراس و اعضای تناسلی می‌شود.

قابل توجه است که در اروپا کشت و مصرف محصولات تراریخته کاملا ممنوع اعلام شده است و جالب تر اینکه حکومت صهیونستی اجازه ورود حتی یک بذر تراریخته به داخل اسرائیل را نمی دهد.