طب سنتی ایرانی چیست و چه مزایای نسبت به طب نوین دارد؟

تاریخچه طب سنتی

از 150 سال پیش به این سو یعنی پس از ورود طب مدرن و علوم جدید به ایران، طب سنتی همواره با چالش علمی بودن و واقع‌نمایی تجربی گزاره‌های خود روبه‌رو بوده و همیشه منتقدان از منظر علوم جدید آن را به مبارزه طلبیده‌اند.

این واقعیتی آشکار است که زبان طب سنتی با زبان علوم تجربی متفاوت است و نگاه آن به انسان و نحوه توصیف آن از پدیده‌های جسمانی نیز با طب مدرن هم‌خوانی ندارد.

از همان یک‌ونیم قرن پیش تاکنون برخی مولفان کوشیده‌اند که گزاره‌های طب سنتی را (از مبانی گرفته تا معالجات) براساس علوم جدید تبیین نمایند و نشان دهند که طب سنتی نیز با وجود زبان متفاوتش در کنه و باطن خود، دانشی سازگار و حتی منطبق بر علوم جدید است. حتی می‌توان به محک تجربه، درستی فرضیات آن را اثبات کرد و آن را به مثابه دانشی تجربی به کار برد.

برخی نیز بر این باور بوده‌اند که طب سنتی دانشی نظام‌مند و خودکفاست که هماهنگی درونی اجزای آن و نیز کارآرایی آن در عمل برای اطمینان از درستی‌اش کافی است. هرچند مفاهیم آن با یافته‌های علوم جدید یکسان نباشد.

این گروه بر حفظ یک‌پارچگی و تمامیت طب سنتی و پاسداشت زبان خاص آن تاکید می‌ورزند و استقراض از مفاهیم و واژگان علوم جدید را بیهوده و حتی مضر می‌دانند.

فارغ از میزان درستی هرکدام از این دو رویکرد به نظر می‌رسد که اصل موضوع تطبیق‌پذیری و همپوشانی طب سنتی با طب مدرن جای تامل و درنگ بسیار دارد.

افزون بر آن باید مشخص شود که این تطبیق‌پذیری در چه بخش‌هایی از این دو مکتب طبی ممکن و در چه بخش‌هایی غیرممکن است؟

آیا همان‌گونه که مثلا تشریح قدیم با آناتومی جدید (سوای اختلاف در زبان و واژگان) مشابهت دارد، مباحث «اسباب و علل»، «دلایل و علائم» و تدابیر درمانی نیز همان اندازه با «فیزیوپاتولوژی»، «سمیولوژی»، «فارماکولوژی» و درمان‌های طب جدید همسانی دارند؟

آیا برای مبانی طب سنتی در مبحث امور طبیعیه می‌توان نظیری در طب جدید یافت و آیا می‌توان برای درک هر یک از مفاهیم و اصطلاحات طب سنتی به سراغ حوزه واژگانی طب جدید رفت و از آن جا معادل‌یابی کرد و آیا در این، جابه‌جایی‌ها و جایگزینی‌ها مفاهیم دچار اصتحاله و دگرگونی نخواهد شد؟

پرسش دیگر این است که آیا اصولا به کار بردن روش تجزیه‌ای و رویکرد کمیت‌گرای علوم تجربی برای شناخت و توجیه مبانی و تعاریف اساسی طب کهن (که دانشی حکمی تجربی مبتنی بر کیفیات است) منطقی و روا هست یا خیر؟

تعریف طب سنتی

طب قدیم یا همان سنتی علمی است که درمورد بدن انسان، طبایع مختلف، مزاج های گوناگون، اثر داروهای گیاهی با مزاج های مختلف و گاهی اوقات جراحی و مزاج فصول و نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها بحث می‌کند.

در این علم علل بیماری‌ها و سپس درمان توسط داروهای مختلف گیاهی و انواع معجون‌ها، خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها و بعضی مواقع توسط جراحی بیمار را درمان می‌کنند.

طب سنتی از داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی استفاده می‌کند. حجامت، بادکش و فصد نیز در این طب وجود دارد. شناخت و تشخیص بیماری‌ها از طریق نبض، ادرار، مدفوع و علائم بالینی بیمار نیز در طب سنتی انجام می‌شود.

تعریف طب اسلامی

افرادی که از این طب یاد می‌کنند دو دسته‌اند: عده‌ای آن را دستاوردهای طبی مسلمین با لحاظ دوره‌های ترجمه، نقد، تاسیس و سرانجام بسط و گسترش آن در قرون اول تا هفتم هجری می‌دانند و از آن به نام‌های مختلف از جمله طب عربی یاد می‌کنند و همپوشانی کامل این بخش با طب سنتی معلوم است.

دسته دوم ماثورات پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیهم السلام) را در نظر دارند و به کتب طب النبی، طب الصادق، طب الرضا و حجامت و فصد و زالو (حدیث) استناد می‌کنند.

در طب اسلامی بیشتر از انواع غذاها و داروهای گیاهی، نوشیدنی‌ها، حجامت، زالو و فصد صحبت می‌شود. دستورالعمل‌ها و نسخه‌های این طب گاه موردی و خاص بوده و تعمیم آن اشتباه است.

در طب اسلامی بیشتر به امساک توجه شده است تا مطالب دیگر. در این طب بیشتر به رعایت بهداشت عمومی توجه شده است. امروزه در این طب، بخشی از دستورها قابلیت دسترسی و اجرای کمی دارد و در برخی موارد هزینه‌ها نسبتا بالاست.

تعریف طب قرآنی

علمی است که درباره ساختار روحی و جسمی انسان صحبت می‌کند و برای غذای او اهمیت زیادی قائل است و هستی‌اش را در گرو غذایی که برایش مشخص شده است، می‌داند. (سوره طارق آیه 5) 

خداوند سبحان زمانی که غذای انسان را خلق می‌کند، خود را مورد ستایش قرار می‌دهد. (سوره غافر آیه 64)

خداوند منان خلقت و اعمال انسان را مساوی با غذای انسان می‌داند. (سوره عبس آیه 24)

در طب قرآنی انسان بر مبنای طبع و مزاج خود، غذا و فصل عمل می‌کند. این طب بهترین روش پیشگیری را بیان می‌کند که هزینه چندانی ندارد.

مهمترین مسئله در طب قرآنی امکان شفاست که در هیچ طبی وجود ندارد. مهمتر اینکه خداوند متعال یکی از این شفاها را به ماده‌ای غذایی به نام عسل اختصاص داده است.

پیشنهاد می کنیم مقاله خواص عسل طبیعی در طب سنتی اسلامی را مطالعه فرمایید

پایه و اساس درمان در طب قرآنی صرفا استفاده از غذاست، نه دارو. این طب سریع‌تر از طب‌های رایج دنیا به بیماران جواب می‌دهد. درمان در این روش هزینه‌ای جز برای تغذیه صحیح برای بیمار ندارد.

طب قرآنی ابعاد مختلف روحی و روانی شخص را در نظر می‌گیرد و به او آرامش می‌دهد. در این طب علل بیماری‌ها و درمان آن‌ها در سوره روم آیه 30 بیان شده است.

برگشت به فطرت و حرکت بر مبنای آن و توجه به مواد غذایی نامبرده شده در قرآن اساس طب قرآنی است و مبنای آن همان درمان از درون است که در فرمایش مشهور امیرالمومنین علیه السلام آمده: «دوائک فیک و لاتشعر، و دائک منک و لاتبصر» (دیوان منسوب به امیرالمومنین صفحه 78 به کوشش قطب راوندی) نتیجه آنکه طب قرآنی در صورت فراگیرشدن ساده‌ترین و بهترین روش زندگی برای تامین و ارتقای سلامت انسان‌هاست.

طب نوین بهتر است یا طب سنتی؟

با گذشت بیش از سه سده از رشد روزافزون طب نوین امروزه بسیاری از آگاهان و خبرگان فریادشان از عوارض ناگوار ناشی از آن بلند شده است. از حسن اتفاق، این فریاد ابتدا در غرب محل تولد طب نوین و سپس در سراسر دنیا بلند شده است.

طرفداران مدرنیته، پزشکی مدرن را از مهمترین دستاوردهای آن می‌دانند. آن‌ها معمولا با مطرح کردن چند مصداق جزئی در موفقیت پزشکی مدرن در تشخیص و رفع برخی بیماری‌ها، به طب سنتی و بلکه هر طب مخالف با اصول پزشکی مدرن می‌تازند.

در این خصوص اشاره به چند نکته مهم است: بسیاری از طرفداران طب جدید، از ضایعات و معضلات آن اطلاع ندارند یا به دلایلی به رغم اطلاع از مشکلات آن، باز هم آن را تبلیغ می‌کنند.

امروزه بر آگاهان و خردورزان جامعه جهانی روشن شده است که طب جدید در اکثر موارد به پیدایش عوارض و نتایج ناگواری در مورد سلامت انسان منجر شده است.

بسیاری از آن‌ها هیچ اطلاع دقیقی از طب سنتی ندارند یا اینکه غالبا تنها از نقص‌های آن آگاهند. مهم‌ترین مزیت‌های طب سنتی بر طب مدرن عبارتند از:

شیوه درمانی طب سنتی

شیوه درمانی طب سنتی شیوه دفع کننده است، خلاف طب جدید که معمولا شیوه درمانی رفع کنندگی دارد. اصول طب سنتی مانع از مریض شدن می‌شود در حالی که اصول طب نوین بیشتر به درمان مرض واقع شده اختصاص دارد.

درمان علت‌ها در طب سنتی

طب سنتی به درمان علت‌ها می‌پردازد، درحالی که طب نوین بیشتر به عوارض معلول‌ها توجه دارد. طب سنتی در درمان بیماری، به تعدیل درون انسان توجه دارد، درحالی که طب جدید بیشتر به دنبال هماهنگ کردن انسان با بیرون است.

شیوه درمانی اقلیمی نه جهانی

شیوه درمانی طب سنتی اقلیمی و جزئی است، خلاف طب نوین که داروها و نسخه‌های آن عمومی و جهانی پیچیده می شوند.

داروهای گیاهی نه شیمیایی

از آنجا که داروهای طب سنتی اغلب گیاهی و طبیعی است، حتی در صورتی که طبیب نتواند درد و بیماری را به طور صحیح مورد شناسایی قرار دهد، باز هم استفاده آن داروها ضرر و درد مضاعفی برای بیمار ایجاد نمی‌کند.

اما در طب نوین که بسیاری از داروهای آن شیمیایی است، در صورت عدم تشخیص صحیح بیماری، استفاده دارو درد بیمار را مضاعف خواهد کرد. به همین علت بسیاری از مردم از طب نوین ناامید شده و به طب سنتی روی آورده‌اند.

آمار تخمینی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها هر سال در حدود 13 میلیارد و 700 میلیون دلار برای استفاده از معالجه و معاینه روش‌های سنتی پزشکی پرداخت می‌کنند. زیرا معتقدند روش‌های جدید قادر به درمان بیماری آن‌ها نیست.