تدابیر طب سنتی در فصل زمستان

اقدامات پیشگیرانه در فصل زمستان

هر فصل از سال دارای ویژگی‌هایی است که با آگاهی از خصوصیات آن‌ها، می‌توان از فرصت‌های آن حداکثر استفاده را کرد. همچنین می‌توان با شناخت تهدیدها و انجام اقدامات مناسب پیشگیرانه و رعایت توصیه‌های بهداشتی از بیماری‌ها و مشکلات احتمالی آن فصل ایمن باشیم. حال می‌خواهیم با فرا رسیدن زمستان توجه شما را به نکاتی جلب کنیم برای سلامت‌تان می‎تواند بسیار مفید باشد.

در فصول پاییز و زمستان، هوا سردتر و روزها کوتاه‌تر می‌شوند. مدت زمان تابش خورشید کم‌تر از دیگر فصول است. احساس افسردگی و دلگیری در این فصل افزایش می‌یابد و افراد افسرده بیش از سایر فصول سال دچار عود علائم افسردگی می‌شوند. طبیعت پاییز، سودازاست و خلط سودا در پاییز و خلط بلغم در زمستان بیش از سایر اخلاط می‌توانند بسته به شرایط افراد در آن‌ها غلبه پیدا کنند. در زمستان توصیه می‌کنیم این موارد را انجام دهید.

• گرم نگه داشتن سر به شکل گذاشتن کلاه و بستن سر، مخصوصا موقع خواب.
• پوشیدن لباس پوشیده ولو که احساس سردی نکنید، چرا که باد پاییزی مضر است و باید بدن را از آن دور کرد.
• انجام حجامت عام به عنوان اقدامی پیشگیرانه در نیمه دوم ماه‌های قمری در فصل پاییز. (اصولا در محدوده زمانی روزهای هفدهم هر ماه قمری تا بیست و هفتم هر ماه، انجام حجامت بهتر است)
• اجتناب از خوردن غذاهای با طبع سرد، خصوصا در وعده شام.
• اجتناب از خوردن خوراکی‌هایی با طبع سرد، در مهمانی‌های شبانه و شب‌نشینی‌ها و استفاده از خشکبار گرم به جای هرگونه پذیرایی و تنقلات.
• اجتناب از خوردن هندوانه که دارای طبع سرد و تر است و مخصوص این فصول نیست. (نارنگی، پرتقال و انار را می‌توانید در صورتیکه که شیرین هستند میل کنید)
• خوردن انواع آش‌های سنتی مناسب فصل سرما.
• استفاده فراوان از چای‌های افتیمون و اسطوخودوس.
• خوردن زعفران همراه برنج (هنگامی که در وعده غذایی برنج نیز باشد)
• استفاده بیشتر از نور خورشید در ساعات محدودی که امکان استفاده از نور خورشید است.

ضمنا توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که ما واژه‌ای به عنوان دم نوش نداریم و متاسفانه این نام یک نام وارداتی است تا واژه چای را منحصر به چای سیاه مضر گرداند. واژه چای یک واژه ایرانی است و مربوط به بسیاری از گیاهان است، مانند چای به لیمو، چای بابونه، چای گل گاو زبان و…

لزوم مدیریت بدن در فصل زمستان

در فصل زمستان، گرما به درون بدن می‌رود و مصرف میوه کم می شود. مردم، بیش‌تر غذاهای سبک می‌خورند و پس از غذا استراحت می‌کنند و به وسایل گرمازا پناه می برند، از این رو دستگاه گوارش بهترین حالت را دارد.

بیش‌تر بیماری‌های این فصل بلغمی هستند، مانند زکام، گلو درد، عفونت ریه، درد پهلو و پشت، سردرد، سکته، صرع و بیماری‌های عصبی (به ویژه افسردگی)، خشکی پوست نیز در زمستان شایع است. این فصل مایه دردسر پیران و راحتی میانسالان است و بدترین فصل برای بلغمی مزاج‌هاست.

با توجه به ویژگی سرد و تر بودن طبیعت فصل زمستان، توصیه امام رضا (علیه السلام) به مصرف غذاهای پر انرژی است. مالیدن روغن و ماساژ استخوان ها با روغن های گرم و مفید نظیر روغن بنفشه، به تقویت و استحکام آن ها کمک می کند.

سفارش ایشان به خوردن حبوبات گرم و استحمام خوب برای آن است که با افزایش تعریق، سبب کاهش غلبه بلغم می شود. پرهیز از مصرف شیرینی‌ها و خوردن هم‌زمان ماهی و ماست نیز به علت افزایش سردی و بلغم است.

استفاده از خشکبار و میوه‌های خشک و مفید، نظیر پسته، بادام، فندق، گردو و سنجد، از دیگر سفارش‌های این امام است. توصیه ایشان برای ماه پایانی زمستان، خوردن گوشت پرنده و شکار است. زیرا در روزهای پایانی زمستان، هنوز سرمای هوا محتمل است و از سوی دیگر بدن انسان در قیاس با ماه‌های پیش رو، محتاج حرارت بیش‌تری است و گوشت حیوانات، حرارت بالایی در بدن تولید می‌کند.

در توصیه‌ای پایانی برای این ماه به افزایش تحرک و ورزش و فعالیت‌های بدنی اشاره می‌فرمایند. زیرا فعالیت‌های بدنی، سبب نشاط و شادمانی انسان میشود و به بیدار شدن و احیای اعصاب نیز کمک می کند؛ اعصابی که در سرمای زمستان به نوعی به رخوت دچار شده بودند.

امام رضا (علیه السلام) درباره زکام و سرماخوردگی می‌فرمایند: هر کس می‌خواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد و گل نرگس ببوید، زیرا از زکام ایمنی می‌دهد. سیاه دانه نیز چنین خاصیتی دارد.

لازمه سلامت بدن، گرمای تابستان و سرمای زمستان

امروزه کشور ایران یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای جهان در زمینه مصرف انرژی است. در فصل زمستان مشاهده می‌شود، فضای داخل اتاق‌های محل زندگی یا در محل کار را آن قدر گرم می‌کنند که افراد مجبور به کم کردن لباس‌های خود می‌شوند و با یک لباس بسیار نازک در منزل به سر می‌برند. در صورتی که سرمای نسبی زمستان برای سلامتی بدن لازم است و تحمل سردی مختصر مخصوصا در دست و پاها شرایط مناسبی را در بدن حاکم می‌کند که به روند سلامت ما کمک می‌کند.

در گذشته از کرسی در منازل استفاده می‌شد و با این کار فضای اطاق سرمای مختصری داشت و زمستانی بود و فقط فضای خواب را گرم نگه می داشتند. چون در زمان خواب سردی به کل بدن حاکم می‌شود.

در تحقیقات امروزی نیز به این نکته دست یافتند که سرمای به اندازه، یک سری آنتی اکسیدان‌ها را در بدن ما ترشح می‌کند که برای سلامتی لازم است و اثر خنثی کنندگی روی یک سری رادیکال‌های آزاد که پیش ساز سرطان است دارد. در فصل تابستان نیز نباید فضای اطاق را خیلی سرد و خنک کنیم.

کلا در منابع طب سنتی اسلامی آمده است که ما باید تا حدی صبر به سرمای زمستان و صبر به گرمای تابستان داشته باشیم تا تعادل مناسب با آب و هوای فصل بر بدن ما حاکم شود.

درمان افسردگی در فصل زمستان

مهدی میرغضنفری پژوهشگر طب سنتی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس در ارتباط با بروز افسردگی در فصل پاییز و زمستان اظهار داشت. بسیاری از افرادی که دارای مزاج سرد و خشک هستند، در پاییز و زمستان دچار مشکلات روحی همچون افسردگی و ناامیدی و خواب‌های پریشان می‌شوند.

وی افزود: اولین قدم برای مبارزه با این مسئله کاهش سودا در بدن از طریق مصرف نکردن غذاهای مانده، گوشت‌های سنگین مانند گوشت گاو، کنسروجات، ترشی، عدس، بادمجان و فست‌فود است.

این متخصص طب سنتی گفت: افراد دارای مزاج سرد و خشک اصولا اندام لاغرتری دارند و آستانه تحمل آن‌ها نیز پایین‌تر است. بنابراین توصیه زیادی به خوردن غذاهای گرمی در آن‌ها نمی‌شود. بلکه مصرف متوسط این مواد گرم می‌تواند مؤثر واقع شود. این متخصص فیزیولوژی به افراد گرفتار افسردگی در پاییز و زمستان گفت:‌ ورزش ملایم و پیاده‌روی، معاشرت با دوستانی که خاطرات خوش با آن‌ها دارند، پرهیز از تنهایی و استفاده از رنگ‌های شاد در انتخاب لباس می‌تواند در رفع این مسئله موثر باشد.

وی گفت: دم‌کرده گل‌گاوزبان و بابونه برای تقویت اعصاب مفید است و مصرف چای سیب، به و بوئیدن گلاب و به تازه در این زمینه مؤثر واقع می‌شود.

در فصل زمستان سر خود را کامل بپوشانید

یکی از شیوه‌های مرسوم سبک زندگی و نحوه لباس پوشیدن در مردمان قدیم بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران، پوشاندن سر به خصوص در فصل زمستان و هوای سرد است. این شیوه چه برای زنان و چه مردان رایج بوده است. حتی شب‌ها و حین خواب برای پوشاندن سر از شب کلاه استفاده می‌شده است.

احتمالا یکی از دلایل شایع شدن بیماری‌های سر، مغز و اعصاب با منشا سردی سر، در مردمان امروزی کنار گذاشتن همین رسم دیرینه است. به بیماران مغز و اعصاب مانند کسانی که سردرد در مواجهه با سرما دارند، توصیه می‌شود حداقل در فصول سرد، پوشش مناسب سر و پیشانی در فضای بیرون از منزل و نیز در هنگام خواب داشته باشند.

آیا می دانید بستر خواب مزاج دارد؟

بستر خواب مزاج دارد. تشک‌های پشمی مزاج گرم وخشک دارند. تشک های پشمی، بستر مناسبی برای افراد سرد مزاج‌اند. تشک‌هایی با الیاف مصنوعی (مانند تشک‌های مرسوم امروزی که روی تخت‌ها استفاده می‌شود) می‌توانند باعث به هم ریختگی مزاجی شوند.

تشک‌های پنبه‌ای مزاج سرد دارند. با توجه به مزاج و طبع خود، نوع تشک خود را انتخاب کنید. همین‌طور با توجه به مزاج فصل نوع تشک انتخاب می‌شود تابستان پنبه و زمستان پشم.

معجزه فصل زمستان را می شناسید؟

برای درمان سرماخوردگی انار پخته بخورید. این آنتی بیوتیک قوی هر نوع عفونت ناشی از سرماخوردگی مثل گلودرد، گوش درد، برونشیت مزمن و عفونت ریه‌ها را درمان می‌کند.

طرز تهیه انار پخته

روش اول: انار را به شکل آب‌لمبو شده درآورید و آن را داخل فویل پیچیده و در فر بگذارید تا پخته شود که به اصطلاح به آن انار مشوی می‌گویند، سپس آب و دانه‌ها و پوست داخلی انار را میل نمایید.

روش دوم: یک عدد انار را روی شعله پخش کن با حرارت خیلی کم قرار دهید تا آهسته آهسته توی خودش به مدت ۲۰ دقیقه بجوشد و پخته شود. فقط دقت کنید که نسوزد برای همین گاهی آن را بچرخانید. پس از پخته شدن پرده‌ها و رگه‌های داخلش را هم با دانه‌های پخته شده میل کنید.

آیا مصرف ترشی در فصل زمستان مفید است؟

در فصل ترشی اندازی و ترشی خوری لازم دیدیم هشدارهای لازم را در مورد عوارض این ماده غذایی نه چندان سودمند بدهم. در فصل پاییز و زمستان به خاطر سردی هوا، معمولا بی‌اشتهایی ایجاد می‌شود که از قدیم‌الایام مصرف ترشی با تحریک سودا باعث تحریک اشتها و کمک به مصرف غذاهای مقوی در این فصل میشده است.

اما متاسفانه گاهی مصرف ترشی به صورت افراطی دیده می‌شود و در تمامی فصل‌ها و کنار تمام غذاها و به میزان زیاد مصرف می‌شود که قطعا عوارضی در پی خواهد داشت.

آیا می دانید مصرف افراطی ترشیجات چه عوارضی دارد؟

ترشی قاتل اعصاب است. یعنی هر مزه ترشی (مخصوصا اگر گزنده و زننده باشد) باعث ضعف اعصاب می شود. افرادی که از بیماری‌های عصبی رنج می برند (از انواع سردرد گرفته تا فراموشی پارکینسون و دردهای سیاتیک و...) باید از مصرف ترشیجات اجتناب کنند.

آسیب معده: معده عضوی عصبانی است (یعنی عصب‌گیری زیادی دارد) آسیب به عصب، باعث ضعف معده می‌شود. افرادی که دچار سوزش سر دل، ریفلاکس، درد معده و نفخ هستند از مصرف ترشی اجتناب کنند.

پیری زودرس: ترشی‌ها با مزاج سرد و خشک، باعث سرعت یافتن روند پیری بدن می‌شوند. افزایش میزان و عمق چین و چروک‌ها، حس خشکی پوست، کم شدن الاستیسیته پوست از عوارض قابل لمس این روند است.

اگر عصبی و پرخاشگر هستید یا زود اضطراب و استرس سراغ شما می آید، بهتر است از مصرف ترشی مخصوصا ترشی فلفل شدیدا پرهیز کنید. طعم تند، ترش و گزنده باعث افزایش صفرا می‌شود که یکی از عوارض آن تغییرات خلقی مخصوصا عصبانیت، اضطراب و بی‌قراری است.

نسخه گیاه درمانی در فصل زمستان

با فرارسیدن فصل سرما افراد با نوشیدن چای طبیعی می‌توانند بدن خود را گرم نگه دارند. سرمای هوا را دیگر کاملا می‌توان احساس کرد. سرمایی که ناخودآگاه سبب می‌شود گرما برای‌مان عزیز و ارزشمند شود. برای همین است که در فصل سرما می‌رویم سراغ گرما.

این گرما با یک نوشیدنی خوشمزه برای‌تان مهیا می‌شود. البته به شرطی که فوت‌و‌فن تهیه یک نوشیدنی گرم و مفید را بدانید. انواع چای‌های ایرانی کنار آتش زیبای شومینه زندگی را هر چند برای دقایقی کوتاه لذت‌بخش می‌کند. شاید هم جزو آدم‌هایی هستید که دوست دارید کنار آتش گرم شومینه یک نوشیدنی خنک بنوشید. به جای خوردن نوشیدنی‌هایی که پر از اسانس‌های سالم و غیرسالم است، می‌توان از چای‌هایی که از گیاهان طبیعی درست شده‌اند، استفاده کرد تا از خواص بسیار آن هم بهره‌مند شد و هم با نوشیدن یک چای سالم بدنی ایمن و قوی در برابر انواع باکتری‌ها داشت.

این چای‌ها علاوه بر داشتن خاصیت زیاد، سبب گرم نگه داشتن بدن شده و همین امر سبب می‌شود که در فصول سرد سال از لباس کمتری استفاده کنیم.

دکتر مطهری متخصص طب سنتی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به علل گرمای تولید شده به وسیله گیاهان اظهار داشت: زمانی در بدن حرارت تولید می‌شود که افراد در اثر خوردن مواد غذایی، سوخت‌وسازشان سبب تولید انرژی و بالطبع دمای داخلی بدن بالا می‌رود و فرد احساس گرما می‌کند.

گیاهان شوفاژ طبیعی‌اند

وی بیان کرد: انواع موادغذایی که سرشار از انرژی بوده که این ناشی از دریافت گرمای خورشید از طریق فتوسنتز است که به صورت ترکیباتی که در این مواد ایجاد می‌کند باعث شده که این مواد مبدل به انرژی زیادی شود و این خود سبب تولید گرما و افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود.

قندهای مرکب ذخیره‌کننده انرژی خورشیدی

این متخصص طب سنتی افزود موادی مانند پروتئین، چربی، قندهای مرکب دارای انرژی زیادی بوده و سبب گرمایی فراوان در بدن به خاطر خاصیت سوخت‌وساز زیادی در بدن خواهد شد. از این دسته موادی مانند حبوبات و غلات نیز از طریق ذخیره خورشید را در خود تهیه و این انرژی خورشیدی در بدن افراد پخش و سبب تولید گرما می‌شود.

کاهش هزینه خانوار با خوردن غلات

مطهری ادامه داد، موادی مانند مویز، کشمش، خرما و بادام زمینی دارای انرژی زیادی بوده به‌ طوری که افراد با خوردن این مواد غذایی همچنین غلات باعث گرم شدن بدن‌شان می‌شود و در فصول سرد سال احساس سرما نکرده و این کار سبب مصرف کمتر انرژی و سوخت‌های فسیلی در محیط زندگی می‌شود.

وی در پایان گفت با مصرف گوشت حیواناتی که از این دسته گیاهان مصرف می‌کنند، به علت خاصیت ایجاد شده در گوشت‌شان باعث تولید انرژی گرمایی در بدن می‌شود و مصرف‌کننده در فصول سرد سال احساس سرمای کمتری خواهد کرد.

دکتر بسکی متخصص تغذیه در این گفت‌وگو با اشاره به چای‌های گرم‌کننده بدن اظهار داشت؛ چای‌هایی مانند هل، زعفران، دارچین و آویشن به علت خاصیت و طبع گرم‌شان در بدن انرژی زیادی را تولید و در نتیجه سبب می‌شود که فرد مصرف‌کننده احساس گرما می‌کند و نیازی به مصرف سوخت‌های فسیلی کمتری می‌کند.

وی بیان کرد چای مثل زنجبیل علاوه بر گرم نگه داشتن بدن باعث تقویت حافظه و افزایش هورمون‌های افراد شده و ادرار افراد را تنظیم می‌کند. همچنین این چای خون‌ساز و خلط‌‌آور است. این متخصص افزود زیره بسیار گرم‌تر از زنجبیل بوده و برای افرادی که از افت فشار خون رنج می‌برند، بسیار مناسب است و انرژی زیادی را در بدن تولید و همین امر سبب گرم شدن فرد مصرف‌کننده خواهد شد.

بسکی تصریح کرد از دیگر چای‌هایی که طبعی گرم دارند، بادرنج بویه و شیرین بیان است و افراد با مصرف این گیاهان دارویی علاوه بر بهره‌گیری از خواص زیادشان می‌توانند بدن را در فصل‌های سرد سال گرم نگه داشته و انرژی کمتری استفاده کنند. چای‌ها را معمولا بین دو تا چهار فنجان بیشتر نباید مصرف کرد. زیرا مصرف بیش از حد آن‌ها باعث بالا رفتن فشار و مشکل ساز شدن کبد افراد می‌شود.