حکیمان طب سنتی ﺍﯾﺮﺍن ﺑﺎﻭﺭ داشتند همان‌طور ﮐﻪ ﭘﯿﺪﺍﯾﺶ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ براساس دلایلی رخ می‌دهد، سلامتی هم ﻧﯿﺎﺯمند دلایلی است. ﺑﺮ همین باور ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬمترین روش‌های حفظ سلامتی و ﺗﻨﺪﺭﺳﺘﯽ ﻭ همچنین ﭘﯿﺸﮕﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﺑﯿﻤﺎﺭﯼ‌ﻫﺎ ﺩﺭ ﻃﺐ ﺳﻨﺘﯽ، قراردادن ﺗﺪﺍﺑﯿﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻓﺼﻞ در برنامه زندگی است.

مدیریت بدن و تدبیر دقیق آن در فصول چهارگانه سال، از دیگر اصول طب سنتی است که رعایت آن سلامت و تندرستی را به ارمغان می آورد و بی‌تدبیری و عدم مدیریت آن نیز، سبب اختلال در بدن و عروض بیماری‌های روحی و جسمی می‌شود.

انسان باید برای حفظ سلامت خود، بدن خویش را مدیریت کند و بایدها و نبایدهایی را به کار گیرد که او را از بیماری‌ها مصون نگاه می‌دارد. مراعات اصول تغذیه و بهداشت با توجه به ماه‌ها و فصل‌های سال و مطابق با آب و هوای آن ماه و فصل، امری لازم برای سلامت و حفظ شادابی و نشاط و نیز پیش‌گیری از بروز اختلال در بدن و نابسامانی‌ها و ایجاد بیماری‌هاست.

پیشنهاد می کنیم مقاله اصول تغذیه سالم از نگاه متخصصان طب سنتی را مطالعه فرمایید

بر این اساس، امام رضا (علیه السلام) برای هر یک از ماه‌های سال، خصوصیاتی را برشمرده و خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های خاصی را تجویز و توصیه‌های ویژه‌ای در این باره بیان فرموده‌اند. در سخن حکیمانه‌ای از آن حضرت آمده است:

خوراکی سرد را در تابستان و غذای گرم را در زمستان بخور و غذاهای معتدل را در فصل بهار و پاییز. میزان مصرف خوراکی‌ها متناسب نیروی طبیعی بدن و میل به آن‌هاست.

ﺑﻬﺎﺭ طبیبان ﻭ منجمان

تعریف فصل بهار از نظر نجوم و طب گوناگون است. ﺑﻬﺎﺭ ﻧﺠﻮﻣﯽ، ﻓﺼﻠﯽ ﺍﺳﺖ دارای 93 روز ﮐﻪ ﺑﺎ عید نوروز ﺁﻏﺎﺯ ﻭ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎﻥ 31 ﺧﺮﺩﺍﺩ به پایان می‌رسد. ﺍﻣﺎ حکیمان ایرانی ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎﺭ را ﺑﺮﻫﻪ‌ﺍﻯ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ می‌دانند ﮐﻪ ساکنان ﺳﺮﺯﻣﯿﻦ‌ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺘﺪﻝ به ﭘﻮﺷش‌های ﮔﺮﻡ نیاز نداشته باشند. ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ پایتخت ایران، اصولا ﺩﺭ ﻧﯿﻤﻪ ﺍﻭﻝ ماه ﺍﺳﻔﻨﺪ، ﺑﻬﺎﺭ از نظر طب سنتی شروع ﻣﯽ‌ﺷﻮﺩ.

طبع ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎﺭ

طبع ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎﺭ ﻣﻌﺘﺪﻝ ﻭ در تعاریف دیگر ﮔﺮﻡ ﻭ ﻣﺮﻃﻮﺏ ﺩﺭ ﺣﺪ ﺍﻋﺘﺪﺍﻝ بیان شده است. فصل ﺑﻬﺎﺭ به دلیل داشتن طبع ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺗﻤﺎمی ﺳﻨﯿﻦ موافق ﺍﺳﺖ. همچنین ﺑﻪ‌صورت ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺍﯼ افراد دارای سن بالا ﻭ افرادی که ﻣﺰﺍﺝ ﺳﺮﺩ ﻭ ﺧﺸﮏ (ﺳﻮﺩﺍﻭﯼ‌) دارند، ﻓﺼﻞ مناسبی ﺍﺳﺖ؛ ﺍﻣّﺎ ﺑﺮﺍﯼ افراد با ﻣﺰﺍﺝ ﺩﻣﻮﯼ می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند.

تدابیر پیش از فصل بهار

باید بدانید که ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺑﻬﺎﺭﯼ مطلوب و خوشایند، ﺑﺎﯾﺪ از ﺯﻣﺴﺘﺎﻧﯽ مناسب گذر کرده باشید. معنای این جمله چنین است که ﺩﺭ طول فصل ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﻏﺬﺍﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ میل کرده باشید و ﺑﺎ ﻭﺭﺯﺵ منظم ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻖ ﻭ ﺩﻓﻊ ﻣﻮﺍﺩ ﺯﺍﺋﺪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩه ﻭ از ﺭﺍﻩ‌ﻫﺎﯼ ﺩﻓﻌﯽ ﺩﯾﮕﺮ بدن‌تان ﻣانند ﺭﻭﺩﻩ‌ﻫﺎ ﻣﺮﺍﻗبت شده باشد ﺗﺎ ﺩﭼﺎﺭ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ. ﻣﺜﻼ اگر با مشکلی مانند بیماری ﯾﺒﻮﺳﺖ درگیر هستید، آن را درمان کرده باشید.

پیشنهاد می کنیم مقاله درمان یبوست از نگاه متخصصان طب سنتی را مطالعه فرمایید

تدابیر طب سنتی در فصل بهار

اعتدال بهاری همه جا را فرا می گیرد و سبب اعتدال خون و سرخی رخسار می‌شود. امام علی (علیه السلام) فرمود: با آغاز فصل سرما، بدن خود را حفظ کنید؛ ولی خود را در پایان آن نپوشانید، زیرا هوای بهاری با بدن‌های شما همان می‌کند که با درختان می‌کند.

امام رضا (ع) درباره این فصل می فرماید: فصل بهار، روح زمان و طبیعت است و نخستین ماه آن «آذار» نام دارد.

در نگاه ایشان، همچنان که هوای بهار، تاثیراتی بر زمین می‌گذارد و گیاهان را می‌رویاند و درختان را سبز و خرم می کند، در وجود انسان نیز خوشی و خرمی پدید می‌آورد و او را به نشاط و فعالیت وا می‌دارد. این نشاط و سرخوشی در ماه‌های دوم و سوم که در ماه‌های رومی، نیسان و ایار نامیده می‌شوند، به حد کمال خود می‌رسد.

بهار طبیعتی گرم و تر دارد و رطوبت‌هایی را تعدیل می‌کند که از فصل زمستان در بدن افراد باقی مانده است. بدن انسان در فصل زمستان، به دلیل تحرک کم و همچنین خوردن غذاهای گرم و مقوی، از مواد بسیاری انباشته می‌شود که باید با شروع فصل بهار و گرما از بدن خارج شود.

فعالیت بدنی مناسب، از ساده‌ترین و موثرترین راه‌های خروج مواد زاید از بدن است که باید در فصل بهار، متناسب و بیش‌تر از فصل زمستان باشد. در فصل بهار، خلط‌های جمع شده و راکد در بدن به جریان می‌افتند و بیماری‌ها ظاهر می‌شوند.

این امر سبب دگرگونی خون، خون دماغ، انواع ورم و دمل و جوش، خواب آلودگی و بعضی از انواع سرفه می‌شود. جنبش‌های مفرط بدنی و روانی و خوردن گرمی‌ها، این عوارض را تشدید می‌کند. بهترین کار در بهار، کم کردن خون (فصد، حجامت و نظایر آن) و کم خوردن و کم نوشیدن است.

حجامت از راه‌های خروج مواد زاید از بدن است. در فصل بهار، بوییدن گل‌ها، آثار و برکات فراوانی دارد و سبب نشاط و شادمانی و از بین رفتن اضطراب و پریشانی و درمان برخی بیماری‌هاست.

گرسنه ماندن نیز مضرات فراوانی به همراه دارد، زیرا گرسنگی از طریق تحریک مواد تجمع یافته در بدن، حساسیت (آلرژی) را در افراد تشدید می‌کند.

پیشنهاد می کنیم مقاله بایدها و نبایدهای حجامت از نگاه متخصصان طب سنتی را مطالعه فرمایید

بهترین راه‌کارها برای تغذیه مناسب در فصل بهار

  1. کم خوری و کم‌نوشیدن یکی از بهترین کارهاست. ﺑﺎ انجام ﺍﯾﻦ ﮐار، میزان مواد ﺩﻓﻌﯽ ﺑﺪﻥ ﮐﻢﺗﺮ شده ﻭ ﺑﺪﻥ شما این امکان را به دست می‌آورد که ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺗﻮﺍﻥ با ﺑﯿﻤﺎﺭی هاﯼ بهاری مبارزه کند.
  2. ﺩﺭ بهار ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺬﺍﻫﺎﯾﯽ را که ارزش غذایی کمتری دارند را در لیست مصرف‌مان قرار دهیم. یعنی هدف را بر پر کردن شکم قرار دهیم. این مواد غذایی شامل مواردی مانند ﻣﯿﻮﻩ‌ﻫﺎ، ﺳﺒﺰی‌ها، انواع ﺳﺎﻻﺩ ﺳﺎﺩﻩ، ﺁﺵ‌ﻫﺎﯼ ﺑﺪﻭﻥ ﮔﻮﺷﺖ، ﺷﻮﺭﺑﺎ ﻭ انواع ﺳﻮﭖ می‌شوند.
  3. مصرف ﻏﺬﺍﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮﺭﺍﻧﯽ ﺍﺳﻔﻨﺎﺝ، ﺑﻮﺭﺍﻧﯽ ﺷﺒﺪﺭ ﻭ ﯾﻮﻧﺠﻪ، ﺁﺵ ﺷﺒﺪﺭ ﻭ ﻗﺮﻩ ﻗﺮﻭﺕ، ﭼﻠﻮ ﮔﺸﻨﯿﺰ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﺟﻮﺟﻪ ﺧﺮﻭﺱ
  4. استفاده از ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽﻫﺎ ﻭ ﺭﺏﻫﺎﯼ ﺧﻨﮏ ﻭ ﻓﺮﻭﻧﺸﺎﻧﻨﺪﻩ ﮔﺮﻣﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﺑﺖ ﺭﯾﻮﺍﺱ، ﺷﺮﺑﺖ ﺯﺭﺷﮏ، ﺷﺮﺑﺖ ﺁﺑﻐﻮﺭﻩ، ﺷﺮﺑﺖ ﺁﺏ ﻟﯿﻤﻮ، ﺷﺮﺑﺖ ﺭﺏ ﺍﻧﺎﺭ، ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ،ﮐﺎﻫﻮ ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ، ﺳﻮﭖ ﺟﻮ
  5. مصرف ﺣﺒﻮﺑﺎﺕ ﺑﺎ ﻃﺒﻊ ﺧﻨﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺵ، ﻧﺨﻮﺩ ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻭ ﺟﻮ
  6. ﺁﺏ ﻣﺎﺳﺖ ﻭ ﺁﺏ ﺩﻭﻍ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻓﺮﺍﺩ با طبع ﺑﺴﯿﺎﺭ ﮔﺮﻡ
  7. ﻋﺮﻕﻫﺎﯼ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﺜﻞ ﻋﺮﻕ ﺑﯿﺪ، ﻋﺮﻕ ﺧﻄﻤﯽ، ﻋﺮﻕ ﺷﺎﻩ ﺗﺮﻩ, ﻋﺮﻕ ﮐﺎﺳﻨﯽ

عرقیات گیاهی

ﭘﺮﻫﯿﺰهایی که باید فصل بهار داشته باشید

  1. جلوگیری ﺍﺯ ﭘﺮﺧﻮﺭﯼ ﻭ ﺩﺭﻫﻢ‌ﺧﻮﺭﯼ در برنامه‌تان باشد.
  2. ﻏﺬﺍﻫﺎﯼ ﺧﻮﻧﺴﺎﺯ ﻣﺜﻞ ﮔﻮﺷﺖ‌ﻫﺎ، ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎﯼ ﻗﻮﯼ، ﺭﻭﻏﻦﻫﺎ، ﺗﺨﻢ ﻣﺮﻍ ﻭ... ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺼﺮﻑ کنید.
  3. ﺧﻮﺭﺩﻧﻰﻫﺎ ﻭ ﺁﺷﺎﻣﯿﺪﻧﻰﻫﺎﻯ ﺑﺎ ﻃﺒﻊ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺎ ﻃﺒﻊ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺗﺮ را در لیست خود قرار ندهید.
  4. ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻏﺬﺍﻫﺎﻯ ﺷﻮﺭ، ﺗﻠﺦ ﻭ ﺗﻨﺪ ﭘﺮﻫﯿﺰ کنید.
  5. ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻏﺬﺍﻫﺎﻯ ﻏﻠﯿﻆ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻠﻪﭘﺎﭼﻪ، ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎﻭ، ﺧﺎﻣﻪ، ﻣﺎﺳﺖ ﺗﺮﺵ ﻭ... ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﯼ کنید.
  6. ﻣﺼﺮﻑ ﻏﺬﺍﻫﺎﯼ ﮐﻨﺴﺮﻭﯼ ﻭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺣﺘﯽ ﺍﺯ ﻓﺼﻮﻝ ﺩﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﻀﺮﺗﺮ ﺍﺳﺖ. 
  7. ﻣﺮﺳﻮﻣﺎﺕ ﺗﻐﺬﯾﻪﺍﯼ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﺑﻬﺎﺭ (ﺁﺟﯿﻞﻫﺎﯼ ﺑﻮﺩﺍﺩﻩ، ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎﯼ ﻗﻨﺎﺩﯼ، ﺷﮑﻼﺕ ﻭ ﮐﺎﮐﺎﺋﻮ، ﺍﻧﻮﺍﻉ ﭘﻠﻮﻫﺎ ﻭ ﭼﻠﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﻮﺭﺵﻫﺎﯼ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﻭ ﮐﺒﺎﺏﻫﺎ ﻭ...) ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪﻥ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﻬﺎﺭﯼ ﺑﺪﻥ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺯ آن‌ها ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﺮﺩ.
  8. ﻏﺬﺍﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺴﺖ ﻓﻮﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺭ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﺑﺪﻧﯽ ﻧﻘﺶ ﻭﯾﮋﻩ‌ﺍﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ.

دیگر تدابیر مناسب فصل بهار

ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺪﻧﻰ‌تان ﺑﺎﯾﺪ به میزان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ بهتر به ﺩﻓﻊ ﻣﻮﺍﺩ ﺯﺍﺋﺪ از بدن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ. ﺍﮔﺮ ﻭﺭﺯﺵ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﯿد، ﮔﺮﻣﺎﻯ ﺯﯾﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺑﺪﻥ شما ایجاد ﻣﻰﺷﻮﺩ ﮐﻪ باعث پدید آمدن ﻋﻮﺍﺭﺽ خواهد ﺷﺩ. ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺪﻧﻰ ﮐﻢ، ﻓﺎﯾﺪﻩ‌ﺍﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺪﻥ شما ﻧﺪﺍﺭﺩ. 

ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻭﺭﺯﺵ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭ فصل ﺑﻬﺎﺭ، ﯾﮑﯽ تا ﺩﻭ ﺳﺎﻋﺖ پس ﺍﺯ ﻃﻠﻮﻉ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺍﺯ طرفی ﺳﺮﻣﺎﯼ ﺻﺒﺤ ﮕﺎﻫﯽ کمتر ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ طرف دیگر ﮔﺮﻣﺎﯼ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺭﻭﺯ بر دمای هوا ﻏﻠﺒﻪ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ.

از نظر پوشش، ﭘﻮﺷﯿﺪﻥ ﻟﺒﺎﺱﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﮐﺘﺎﻥ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ کار ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮐﺮﺑﺎﺱ ﻧﺮﻡ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.

ﺩﺭ ﺑﻬﺎﺭ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺯ حمام کردن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﯾﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﮔﺮﻡ ﻭ ﺳﻮﻧﺎ دوری ﮐﻨﯿد.

اگر ﺑرنامه سفر دارید، ﺷﻬﺮﻫﺎﯾﯽ را که ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍﯼ ﻣﻌﺘﺪﻝ دارند ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﺪ. 

ﺭﻓﻊ ﯾﺒﻮﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ‌ﻫﺎﯼ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺩﻓﻊ ﻣﻮﺍﺩ ﺯﺍﺋﺪ ﺑﺪﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ‌ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺗﺪﺍﺑﯿﺮ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺁﻥ پرداخت. 

ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎﺭ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﺮﺍﯼ انجام کارهایی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺠﺎﻣﺖ، ﻓﺼﺪ ﻭ ﺯﺍﻟﻮ درمانی ﺍﺳﺖ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻭ ﻧﻈﺮ ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺠﺮّﺏ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﮕﯿﺮﺩ.

تقویم حجامت سال 1400 مورد تایید متخصصان طب سنتی

تدابیر فصل بهار از نظر دکتر یارقلی

در این ویدئو دکتر یارقلی به بیان نکاتی در مورد فصل بهار و تدابیر این فصل می پردازند.