عطارخونه | خرید اینترنتی محصولات سالم و طبیعی
این روزها بیشتر افراد سعی دارند درباره ی اینکه طبیعت آنها چگونه است و چه غذاهایی باید بخورند یا نخورند اطلاعات بیشتری بدست بیاورند.
برای دانستن این موضوع لازم است بدانیم که طبع و مزاج چه هستند و چه تفاوت هایی با هم دارند و با آگاهی از این تفاوت ها و شناخت طبع و مزاج خود می توانیم سبک زندگی و تغذیه خود را به شکل مفید تری پیش ببریم.
تفاوت طبع و مزاج
طبع در حقیقت، طبیعت هر فرد است و به صورت ارثی و غریزی به وی منتقل می‌شود و عوامل زیادی همچون وراثت، منطقه جغرافیایی، تغذیه و… در چگونگی شکل گرفتن آن تاثیر پذیر هستند. طبع را نمی‌توان تغییر داد، اما مزاج با توجه به نوع غذاهای مصرفی قابل تغییر است.
از بیماری‌هایی که به واسطه طبع برای هر فرد رخ می‌دهد به راحتی نمی‌توان پیشگیری کرد؛ اما با تغییر مواد غذایی و ذائقه‌ای که با توجه به مزاج افراد مختلف تعیین شده می‌توان آنها را از خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مصون نگه داشت.
با شناخت مزاج می‌توان در بدن تعادل برقرار کرد اما این موضوع برای طبع صدق نمی‌کند. بسته به این که در چه خانواده‌ای و در چه اقلیم جغرافیایی به دنیا آمده‌اید، یکی از این طبع‌ها را خواهید داشت.
انواع طبع
طبع سرد
به نوعی طبع قالب در اکثر نقاط جهان است. کسانی که همیشه سرما تا عمق جانشان نفوذ می‌کند و پوستی به رنگ روشن دارند در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
افراد دارای طبع سرد خونسرد هستند و کمتر می‌توان عصبانی شدن آنها را دید. این افراد میل زیادی به استراحت و خواب دارند و عموماً کم انرژی و کرخت هستند.
افراد دارای طبع سرد سفید شدن مو را زودتر از سایرین تجربه میکنند و ممکن است ریزش مو داشته باشند. این افراد نبضشان کند می‌زند و غذایی که می‌خوردند دیرتر هضم خواهد شد. به همین دلیل است که بیشتر افراد دارای اضافه وزن دارای طبع سرد یا تر هستند.
از مشکلاتی که پیش روی افراد با طبع سرد قرار دارد می‌توان به این نکته اشاره کرد که این گروه بیشتر ممکن است به بیماری‌هایی مانند ام اس یا پارکینسون مبتلا شوند.
طبع گرم
تعداد افرادی که طبع گرم دارند نسبت به افراد دارای طبع سرد کمتر است. افراد زودجوش و برونگرا که با دیگران زودتر صمیمی می‌شوند و از طرفی بیشتر عصبانی می‌گردند از جمله افراد دارای طبع گرم هستند.
افراد با طبع گرم میل زیادی به خوردن شیرینی‌جات دارند و همیشه بدنشان داغ است. همین موضوع سبب می‌شود که مرتب عطش داشته باشند. علایمی مانند تعریق، جوش و خارش پوست یا شوره سر در این افراد بیشتر است.
طبع معتدل
تعداد افرادی که طبع معتدل دارند نسبت به افراد دارای طبع سرد و گرم کمتر است. این افراد معمولاً حساسیت‌های خاصی نسبت به دما و غذاهای مختلف نشان نمی‌دهند و بدنشان با شرایط محیطی مختلف سازگارتر است.
با وجود این که افراد دارای این طبع به لحاظ خلق و خو و… پایدارتر هستند؛ اما به دلیل این که بدن آنها در برابر غذا و شرایط آب و هوایی واکنش نشان نمی‌دهد، احتمال این که بیماری نهفته و بدون علایم داشته باشند زیاد است.
مزاج چیست؟
برای تمایز و بررسی تفاوت طبع و مزاج باید درباره مزاج و انواع آن نیز دانش کافی داشته باشید. اصول طب سنتی بر پایه مزاج بنا شده است و یکی از مهم‌ترین نکات در این طب توجه به مزاج افراد است.
اصولا تمامی روش‌های درمانی در طب سنتی بر مبنای مزاج بوده و تشخیص درست آن برای یک درمان کامل ضروری است.
مزاج از نظر لغوی به معنی در هم آمیختن است. هر جسم مرکبی از هر چهار رکن تشکیل شده است و اختلاف مقدار این چهار رکن در اجسام، آنها را از یکدیگر متمایز می‌کند.
مزاج در طب سنتی به معنی کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگر و فعل و انفعال آنها در یک جسم مرکب به وجود می‌آید.
خونی که در رگها جریان دارد از نتیجه هضم غذا ایجاد می‌شود و در معده تحت تأثیر تغییرات خاصی قرار می‌گیرد تا به شکل خون درمی آید.
خون حامل اصلی مزاج است و هر چهار ماده را دربردارد: سردی، تری، خشکی، گرمی. به هر یک از این مواد خلط گفته می‌شود که غلظت هر کدام در افراد متفاوت است و باعث به وجود آمدن مزاج می‌شود.
با توجه به ترکیب عناصر چهارگانه (آب، آتش، باد، خاک) در بدن فرد دو دسته مزاج وجود دارد، مزاج معتدل و مزاج نامعتدل.
انواع مزاج
مزاج‌های اصلی عبارتند از:
- مزاج گرم و خشک (صفراوی) – عنصر غالب: آتش
- مزاج گرم و تر (دموی) – عنصر غالب: باد
- مزاج سرد و خشک (سوداوی) – عنصر غالب: خاک
- مزاج سرد و تر (بلغمی) – عنصر غالب: آب
در افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند عنصر حاکم بر بدنشان آتش است. افراد با مزاج گرم و تر باید بدانند که باد عنصری است که در بدن آنها نقش غالب را ایفا می‌کند.
در مزاج‌های سرد و تر و سرد و خشک نیز به ترتیب آب و خاک بر بدن حکم‌فرما هستند.
در صورتی که یکی از این مزاج‌ها بر بدن شما غلبه کند مزاج نامعتدل خواهید داشت. برخی از افراد نیز دارای مزاجی متعادل هستند.
در بدن آنها عناصر چهارگانه بدون این که نقش حکم‌فرمایی داشته باشند حضور دارند. افرادی با این مزاج‌ها در سه دسته زیر قرار می‌گیرند:
- مزاج معتدل گرم و تر
- مزاج معتدل سرد و تر
- مزاج معتدل گرم و سرد
در ادامه ویژگیهای افرادی با مزاج‌های اصلی یا چهارگانه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
مزاج صفراوی
تفاوت طبع و مزاج در دسته‌بندی‌هایی که برای مزاج‌های گوناگون مانند مزاج گرم و خشک در نظر گرفته شده نیز قابل تشخیص است. هر چند در برخی از موارد شباهت‌هایی میان افرادی با طبع خاص با افرادی که مزاج خاصی دارند دیده می‌شود.
افراد دارای مزاج صفراوی معمولاً پرانرژی هستند. اغلب افرادی که در این دسته بندی قرار می‌گیرند اندامی لاغر با استخوان بندی درشت دارند. شدت گرمایی بودن کسانی که مزاج آنها گرم و خشک است قابل توجه بوده و آنها در بیشتر مواقع عطش دارند.
افرادی که زود عصبانی می‌شوند، موهایی ضخیم و تیره دارند، کمتر از دیگران می خوابند، خونگرم و زودجوش هستند و زیرک و باهوش بودن آنها جلب توجه می‌کند در دسته بندی مزاج گرم و خشک قرار می‌گیرند. کسانی که مزاجشان صفراوی است میل زیادی به خوردن غذاهای سرد و ترش دارند.
مزاج دموی
افرادی با خصوصیات شجاع و جسور و در عین حال صبور و آرام در دسته‌بندی مزاج دموی یا گرم و تر قرار می‌گیرند. آنچه درباره دارندگان مزاج‌گرم و تر و یا گرم و خشک جلب توجه می‌کند، بدن عضلانی و رگ‌های برجسته‌ای است که دارند.
دموی مزاجان مانند کسانی که در دیگر گروهای دسته بندی مزاج قرار می‌گیرند سرمایی یا گرمایی نیستند؛ اما در صورتی که هوا سردتر باشد برای آنها شرایط مطلوب‌تر خواهد بود تا زمانی که جریان هوای گرم در اطرافشان جریان داشته باشد.
دموی مزاج ها موهایی پرپشت دارند و اشتهای خوبی هنگام صرف غذا از خود نشان می‌دهند. افراد دموی مزاج نسبت به دیگران بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی قرار دارند و احتمال این که به فشارخون مبتلا شوند نیز وجود دارد. گرم و تر مزاج‌ها همه غذاها را مصرف میکنند، اما اغلب مواقع میل آنها به سمت غذاهای شیرین یا ترش است.
مزاج سوداوی
افرادی که میل کمی به خوابیدن دارند، این افراد بسیار سرمایی هستند و در فصل زمستان و روزهای سرد سال به راحتی نمی‌توانند خودشان را بپوشانند، در دسته بندی مزاج سرد و خشک قرار می‌گیرند.
این افراد که رنگ پوستشان در بیشتر مواقع تیره است. موهای سطح بدن و سر این افراد تیره و پرپشت است، به نظم و دوراندیشی و خونسردی شناخته می‌شوند. افراد سوداوی مزاج اغلب درونگرا هستند و میل زیادی به مصرف غذاهای شیرین و گرم نشان می‌دهند.
دکتر روازاده متخصص در طب سنتی ویژگیهای ذیل را مربوط به مزاج سرشتی افراد سوداوی می داند:
اغلب افرادی هستند لاغر با استخوانهای نازک و کشیده، پوست سوداوی ها خشک و رنگ آن از حالت سفید تا سبزه و تیره متغیر است، موی بدن سوداوی ها زیاد است و موی سرشان به علت سردی و خشکی زودتر دچار سفیدی یا حالت گندمگون می شود، نبض آن ها تقریباً کند اما سفت و باریک است.
در لمس بدنشان سرد و خشک و پوستشان سفت است. بینی آنان خشک است. خواب کم دارند. تحمل هوای سرد را ندارند و در هوای گرم و فصل بهار راحت ترند.
در فصل پاییز خیلی اذیت می شوند. تمایل به خوردن شیرینی و گرمی ها دارد. اینها افراد دقیق و منظم، دور اندیش و محاسبه گر هستند و محتاط می باشند.
بیشتر اوقات دچار نگرانی و دو دلی و وسواس در تصمیم گیری ها می شوند، افراد لجباز هستند و در تصمیمات خود بسیار پایدار و ثابت قدم هستند. خیلی اهل فکر و خیال هستند. خودخور، درون گرا و کم انرژی هستند و مستعد افسردگی و وسواس اند.
حرکاتشان از حالات آرام و کند تا معمولی متغیر است با احتیاط و دقت صحبت می کنند در نتیجه کلامشان سریع و بلند نیست، زود سیر شده اما سریعاً گرسنه می شوند، قدرت هاضمه بالایی ندارند. از نظر قدرت و میل جنسی ضعیفند و تمایلشان به رفتار محبت آمیز بیش از آمیزش جنسی است.
افراد سوداوی مزاج افرادی خشک، کم معاشرت، تابع مقررات، فنی، دقیق، حسابگر، دور اندیش و اغلب سمج هستند، اگر نسبت به کسی کینه داشته باشند از دل بیرون نخواهند کرد.
اصرار دارند که هر کاری را به انجام برسانند و جنبه عقلانی امور را بیشتر مد نظر دارند. دوستی با سوداوی ها کار ساده ای نیست.
توصیه و تدابیر
سودا چون سرد و خشک است افراد سوداوی باید از غذاهای گرم و تر بیشتر مصرف نمایند. در میان فصل ها، پاییز فصل سوداست و بهترین زمان برای حجامت افراد سوداوی نیز فصل پاییز است.
مزاج بلغمی
افرادی که اضافه وزن دارند و موهایشان نسبت به دیگران کمتر و نازکتر است در رده افراد دارای مزاج سرد و تر قرار می‌گیرند. این افراد دارای رنگ پوستی سفید هستند و نسبت به دیگران کمتر عطش دارند و تشنه می‌شوند.
افراد بلغمی مزاج ساعت خواب طولانی دارند و کم انرژی بودن و عصبانی نشدن از جمله ویژگی‌هایی است که مزاج‌های سرد و تر را با آنها می‌شناسند.
افراد بلغمی مزاج علاقه زیادی به مصرف ادویه‌های مختلف و غذاهای شیرین نشان می‌دهند و با ترشیجات و مواد غذایی سرد میانه خوبی ندارند.
درمان بیماری با مزاج شناسی
اگر یکی از مزاج ها بر انسان غلبه کند او را بیمار می کند که برای درمان هر کدام از مزاج ها باید از غذاها و خوردنی های مخالف آن مزاج استفاده کرد.
مثلا برای مزاج صفراوی که گرم و خشک است باید از غذا های سرد و تر استفاده کرد و برای مزاج سودایی که سرد و خشک است باید از غذا های گرم و تر استفاده کرد.
برای مزاج بلغمی که سرد و تر است باید از غذاهای گرم و خشک استفاده کرد و برای مزاج دموی که گرم و تر است باید از غذا های سرد و خشک استفاده کرد.
شناخت انواع طبع یا مزاج
شاید همیشه برایتان سوال باشد که چگونه طبع و مزاج خود را بشناسیم و تشخیص دهیم؟! به پزشک طب سنتی که مراجعه می کنید برای درمان نوعی بیماری، گاهی از شما می‌پرسد که گرم مزاج هستید یا سرد مزاج؟
در این هنگام چندین علامت سوال در مغز شما به وجود می آید، خودتان هم پاسخ این سوال را نمی دانید، اگر در چنین موقعیتی قرار گرفته اید و میخواهید پاسخ آن را بیابید ادامه این مطلب را بخوانید.
گرمی و سردی از پایه ای ترین مباحث طب سنتی است. تمام افرادی که میخواهند با طب سنتی آشنا شوند، پیش از هر چیز، در مورد گرمی و سردی می پرسند و دوست دارند بدانند مزاجشان گرم است یا سرد.
علاوه بر این، پرسش خیلی از مراجعه کنندگان به متخصصان طب سنتی و حتی متخصصان تغذیه این است که غذایی که ما میخوریم، گرم است یا سرد.
البته کسانی که با مفاهیم طب سنتی آشنا نیستند، گرمی و سردی را مفهومی غیرعلمی می‌دانند در حالی که این گرمی و سردی بر اساس درجه حرارت بدن نیست، یعنی فقط بر اساس درجه حرارت بدن، مزاج فرد یا غذایی را گرم یا سرد نمی‌دانیم بلکه گرمی و سردی یک مفهوم است که اجازه پیش بینی را در علم طب سنتی به متخصص این رشته می دهد تا بر اساس آن بیماری را تشخیص دهد و بتواند برنامه درمانی را تعیین و داروی مورد نیاز را انتخاب و در نهایت برای حفظ سلامت بیمار اقدام کند.
پیشنهاد می کنیم در ادامه مقاله مزاج شناسی در طب سنتی را مطالعه فرمایید
افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند
محققانی که در این زمینه تحقیق کرده‌اند معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند و در صورت مصرف غذاهای گرمی نظیر شکلات، عسل، خرما و… دچار التهاب و گرگرفتگی می‌شوند.
همچنین افراد سردمزاج با مصرف غذاهای سردی مثل ماهی، ترشی، ماست و… دچار ناراحتی‌هایی نظیر استخوان درد، ضعف، سستی و بی‌حالی می‌شوند.
بر این اساس است که توصیه می‌شود افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند از غذاهای سرد استفاده کنند تا گرمی آن غذاها تعدیل شود و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند غذاهای گرم مصرف کنند و یا با مخلوط غذاهای سرد و گرم اثر سردی و گرمی غذاها را تعدیل کنند.
سردی و گرمی در طب جدید با عنوان غذاهای کم کالری و پرکالری نام برده می‌شود. پزشکان معتقدند هر فرد به صورت تجربی قادر است طبیعت خود را شناسایی کند.
بسیاری از بیماری‌ها نیز طبع سرد و برخی از آنها طبع گرم دارند؛ بنابراین به منظور کسب و حفظ سلامتی بهتر است طبع خود را بشناسید تا در مواقع بروز بیماری بتوانید از بهترین درمان برخوردار شوید. به منظور شناخت طبع، قاعده‌ای وجود دارد که تشخیص سردی مزاج را از گرمی مزاج آسان می‌کند.
افراد دارای طبع سرد تحمل سرما را ندارند
به طور کلی کسانی که طبع سردی دارند تحمل سرما را ندارند و زیاد لباس می‌پوشند. برعکس کسانی که طبع گرم دارند نسبت به گرما کم طاقت هستند و زیاد لباس نمی‌پوشند.
به طور خلاصه باید گفت:
صفراوی‌ها در تمام فصول سال خصوصاً تابستان حرارت بدنشان بالاست (زیرا مزاج تابستان گرم و خشک است)
دموی‌ها نیز هم تحمل سرما را دارند و هم گرما. و در فصول سرد نیز به نسبت دیگران کمتر به لباس گرم احتیاج پیدا میکنند.
بلغمی‌ها افرادی هستند که در تمام فصول سال خصوصاً زمستان نیاز مبرم به پوشیدن لباس گرم دارند. (زیرا مزاج زمستان سرد و تر است)
سوداوی‌ها هم فقط در فصول سرد سال (پاییز و زمستان) نیاز به لباس گرم دارند و در سایر فصول، برخلاف بلغمی‌ها خیلی احساس سردی نداشته و حالت عادی دارند.
در ارتباط با چهار طبع اصلی لازم است بدانیم غذاهای تند و ادویه دار صفرا (طبع گرم و خشک) را زیاد می‌کند و غذاهای مانده، شور و نمک‌سود، سودا (سرد و خشک) را زیاد می‌کند. غذاهای شیرین نیز مولد خلط دَم است.
غذاهای سردی بخش، مثل لبنیات، ترشی و سرکه، بلغم را زیاد می‌کند؛ و نیز پرخوری حالت دموی (طبع گرم و تر) را زیاد می‌کند.
امروزه دانشمندان یکی از علت‌های بروز بیماری‌های نقص ایمنی مانند آلزایمر، MS و پارکینسون را غلبه‌ی طبع سرد بر بدن انسان می‌دانند.
مهم‌ترین نکته این است که هر غذایی را همراه با مُصلِح آن مصرف کنید. به عنوان مثال شیر دارای طبع سرد است و باعث غلبه‌ی سردی بر بدن می‌شود و برای جلوگیری از این قضیه شما باید شیر را به همراه زنجبیل یا دارچین و یا نبات میل کنید.
البته در آداب سنتی ما ایرانیان نیز این نکات رعایت شده است به طوری که به عنوان مثال دوغ با کاکوتی، عدسی با گلپر، نان گندم با رازیانه و سیاه‌دانه، تخم‌مرغ با دارچین، آبگوشت با آویشن، چای با لیمو، ماهی با گردو و فلفل سیاه، باقلا با گلپر، برنج با زیره، پنیر با گردو، شیر با گلاب یا دارچین، خیار با نعناع و گل سرخ، ماست با زنیان، گوشت با سماق و مانند آن مصرف می‌شده است.
لیست غذاهای با طبع سرد و طبع گرم
از غذاهایی با طبع سرد می‌توان به گوشت گاو، نان جو، ماهی، مرغ ماشینی، کره، گل‌کلم، کرفس، مرکبات، زرشک، کشک، ماش، باقلا، قارچ، ریواس، زردآلو، آلو، گلابی، انار، بادمجان، نخودفرنگی، توت‌فرنگی، و مانند آن اشاره کرد.
برخی از غذاهایی با طبع گرم مانند مرغ خانگی، گوشت گوسفند، گوشت شتر، نان گندم، انگور، عسل، تخم‌مرغ، نخود، گردو، طالبی، هویج، انجیر، توت، گوشت شترمرغ، گوشت بوقلمون، گوشت بز، شیر بز و مانند آن هستند.
